Oos provincie zit de knoep óm en geit veur ’n deil III-erkinning veur ’t Limburgs in 2030! D’r zeen in Europa al 135 tale besjirmp ónger Deil III van ‘t Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden, mer Limburgs heurde dao gek genóg nóg neet bie. Op dit moment kinne in Nederlandj allein de de 425.000 sjpraekers van ’t Fries en de 6.000 sjpraekers van ’t Papiaments raekene op besjirming van häör taal. De Riekseurverheid sjtoek eder jaor 4,5 meljoen veur ’t Fries en 1 meljoen veur ‘t besjirme van ’t Papiaments.
De 1.000.000 sjpraekers van ‘t Limburgs kómme d’r toet noe toe bekaajd vanaaf. Zèt de knóp óm!
Limburgs mót ’t op dit moment doon mit ’n väöl magerder deil II-besjirming. Det is vraemp, want ’r zeen mer 27 tale in Europa die dees minimaal ‘besjirming’ höbbe. ’t Is eigelik ’n bietje ’n fopbesjirming. De anger 26 tale mit deze sjtatus zeen veural minuscule tale die örges in ’n aafgelaege vallei gesjpraoke waere door ‘n paar doezjend man. Allein in Naer al zeen ’r meer sjpraekers van ’t Limburgs dan bie de meiste deil II-tale. Waal lekker veur Den Haag, want ’r hange amper verplichtinge vas aan zo’n deil-II erkinning en ze kinne de platvink in de bóksetes haje. Zet de knop um!
135 anger regio’s in Europa höbbe de knoep al ómgezat en höbbe ’n deil III-erkinning. Det is de bèste besjirming die se kins höbbe. Dan moog t’r van alles in dien regionale taal, op de rechbank, bie de gemeinte en op ’n kienjerdaagverblief beveurbeeld. En kienjer en nuuj inwoners mótte de meugelikheid höbbe die taal te lere. En óm det waor te make, kump t’r flink get sjräöm vanoet Europa en ’t Riek diene kantj op. In Nederlandj waere allein ’t väöl minder gesjpraoke Fries en Papiaments besjirmp, mer in anger lenj is det angers. In Roemenië zeen d’r beveurbeeld teen van die deil-III tale. Zet dae knop um!
Woróm höbbe veer de knoep dan nog neet eerder ómgezat? ’t Limburgs is neet in gevaor wie ’t Fries of ’t Bretons en daoróm waert de noodzaak minder geveuld. Oos taal waert in alle laoge van de bevolking, van praktisch toet theoretisch opgeleid enorm väöl gebroek. D’r zeen ‘n meljoen sjpraekers, ‘n groot deil van ’t kulturele laeve sjpeelt zich in ’t Limburgs aaf en is t’r ‘ne enorme vastelaoveskultuur dae de taal besjirmp. Mer ómdet veer ’t hie in Limburg allemaol zelf doon kinne veer gein gebroek make van finansjele óngersjteuning en is de ganse infrastruktuur hie aafhankelik van vriewilligers van beveurbeeld Veldeke. Die doon geweldig werk, mer es veer ’t Limburgs ech wille doorgaeve kin Europese besjirming zeker gein kwaod.
Es veer de knoep éch óm wille zitte mótte veer op de eerste plaats neet altied mer focusse op de versjille.
Sóms dinke veer zelfs det ’t Limburgs neet besjteit. Det is ech ónzin. D’r zeen väöl variasies, mer det is in heel väöl tale zo.
In ‘t Noors sjprik beveurbeeld ederein geweun zien eige variasie, ouch in ’t zakelik laeve en levert det gein probleme op. Ouch ’t Fries haet allerleij variasies. Es se eksame Fries duis op de havo kins se det geweun in dien eige Fries doon. ’t Iedee det ‘n taal altied ‘ne sjtandaard haet klop geweun neet. Zit de knoep um!
’t Meis hardnekkig is de Kirchroa-drograeje. In veer dörpe in ‘t zuje wo-ónger Kirchroa haet me ‘n Ripuarisch dialek det get wiejer van oos plat aaf lik. Veer vergreute det gaer oet. ‘Neet te versjtaon die koempels van Kirchroa’. Net Duits, det Kirchröadsj. Sjeij ‘ns oet zèk, laote veer sjtoppe mit doon ezzof ’t allemaol zo ingewikkeld is, det is ’t neet. Zet d’r knoep um!
Op allerleij gemingde werkplaatse levert ‘t éch gein inkel probleem op es miense oet versjillende deile Limburgs kalle óngerein, allein sóms get verwónjering euver ’n waord ofzo. Geneet van ’t gemeinsjappelike en vier de versjille! Mit de vastelaovend zinge veer Björn en Mieke net zo hel mit es Beppie. Ich heurde zelfs van ’n basissjool in Parksjtad wo ze mit groep vief ’t LVK-leedje van Raoj ‘ns oet Naer höbbe ingesjtudeerd. Veer versjtaon ós prima es veer ’n bietje meujte doon. Höb geer al die anger zit dae knoep óm neet kinne laeze? Nae toch? Toch ware die in ‘t Kirchröadsj, Zittesj, Roojs, Grashooks en Mestreechs. Ich bedoel mer. Zit de knoep óm!
