In heel Nederland groeit het besef dat onze leefomgeving geen grenzeloos industrieterrein meer kan zijn. IJmuiden, West-Friesland, de Bollenstreek: stuk voor stuk regio’s waar bewoners zich roeren tegen de vervuiling van lucht, grond en water.
Op Bedrijvenpark Zevenellen, in de gemeente Leudal, worden plannen uitgewerkt voor grootschalige afvalverwerking en energieopwekking, tussen de dorpen Haelen en Buggenum. Een plek waar in theorie afvalverbranding, mestverwerking én energieproductie moeten samenkomen onder de vlag van duurzaamheid. Maar wat staat hier voorop, economische ontwikkeling óf de gezondheid van mens en natuur?
Marie-José Baur, voorzitter van Stichting Duurzaam Zevenellen, en inwoner van Buggenum, is er glashelder over: “Wij willen niet dat dit straks een situatie wordt waarin bewoners zeggen: waarom is er niet naar ons geluisterd?” zegt Marie-José Baur. “Dat horen we in heel Nederland steeds vaker: dat mensen pas serieus worden genomen als het al te laat is. Dat willen we hier vóór zijn.”
Gezondheid als sluitpost
“Leefbaarheid, veiligheid, gezondheid zijn voor ons geen abstracte begrippen. We wonen hier. We ademen deze lucht in. En we willen weten wat ons te wachten staat.” De woorden van Baur vallen niet in het luchtledige. Samen met penningmeester, Roermondenaar Fons Zijlstra, het bestuur en een team van betrokken burgers, deskundigen en juristen probeert de stichting al jaren grip te krijgen op wat zich op het Duurzame Bedrijvenpark Zevenellen ontvouwt.
Wat ooit werd gepresenteerd als ‘innovatieve circulaire economie’ ontwikkelt zich in werkelijkheid tot een knooppunt van omstreden, weinig duurzame activiteiten: een afvalverwerkingsinstallatie van Duitse energiegigant RWE (met een geplande capaciteit van 800.000 ton huisvuil per jaar), een mestverwerkingsinstallatie van VIDA bio-energy, naast grootschalige batterijopslag, en mogelijk meer.
Veel inwoners van Leudal en de omgeving is nog niet duidelijk wat er nu precies op het spel staat. Maar de potentiële impact is enorm. Het terrein en de transportroutes grenzen aan dorpen, scholen, woonwijken en natuur. En niet enkel inwoners van de nabijgelegen dorpen zullen er last van gaan ondervinden, verkeersopstoppingen, geur én uitzicht zullen tot in Roermond, Beesel en nabijgelegen dorpen merkbaar zijn.
Het meest zorgwekkende? Niemand lijkt het totaaloverzicht te hebben.
“De vergunningen worden afzonderlijk verleend. Elke installatie wordt beoordeeld op zichzelf. Maar niemand toetst de cumulatieve effecten, de optelsom van fijnstof, stikstof, stank, vrachtverkeer en andere emissies.
“De provincie heeft letterlijk verklaard: wij zijn niet verantwoordelijk voor de cumulatie, dus we toetsen het niet,” zegt Zijlstra. “Dat is toch onvoorstelbaar?”
Een systeem zonder vangnet
De zorgen zijn niet theoretisch. De plannen zijn concreet. Alleen al RWE wil jaarlijks 800.000 ton huishoudelijk restafval verwerken, deels afkomstig uit het buitenland. Vida voegt daar miljoenen kilo’s mest en biomassareststromen aan toe. Opgeteld gaat het om een potentieel van 2 tot 3 miljoen ton afvalstoffen per jaar. Daarbij komen nog de restproducten, de transportbewegingen, en de risico’s van chemische processen in een dichtbevolkt gebied.
“En dit alles gebeurt op een terrein dat maar via een paar wegen ontsloten is,” benadrukt Zijlstra. “We hebben berekend dat er straks tot wel 100 vrachtwagens per uur kunnen rijden. Dat zijn er twee per minuut. En dat, op een toegangsweg langs woonwijken en basisscholen.”
Uit technische tekeningen blijkt bovendien dat op het terrein onder meer een tankpark gepland staat met silo’s tot ruim 25 meter (Red.: Max. bouwhoogte 75m = hoogte uitzichtpunt Christoffelkathedraal), met duizenden kubieke meters opslagcapaciteit. Deze installaties benadrukken nogmaals de schaal van wat hier ontwikkeld wordt. Dit is geen proeflocatie voor duurzame innovatie, maar een industrieterrein van formaat, pal tussen de dorpskernen.
De overheid als toeschouwer
Volgens Stichting Duurzaam Zevenellen ligt de kern van het probleem in een falend systeem van vergunningverlening en toezicht. De omgevingsdienst zou moeten controleren, maar functioneert aantoonbaar niet goed. De gemeente wijst naar de provincie. De provincie verwijst naar de GGD. En de GGD? Die heeft slechts een adviserende rol en wordt regelmatig gepasseerd.
“De verantwoordelijkheden zijn versnipperd. En gezondheid is nergens hard geborgd,” stelt Baur. “We hebben zelfs gezien dat vergunningen verleend worden zonder dat de GGD überhaupt kan inschatten wat de impact op de volksgezondheid is.”
Het resultaat: een beleid dat ‘binnen de norm’ opereert, terwijl niemand zich afvraagt of die norm nog wel menselijk is. “Je kunt juridisch alles op orde hebben, en toch moreel falen,” aldus Zijlstra. “Dat is precies wat er hier gebeurt.”
Burgers in het verweer
Toch blijven Baur en Zijlstra niet aan de zijlijn staan. Stichting Duurzaam Zevenellen is geen actiegroep met spandoeken, maar een georganiseerde en juridisch onderbouwde organisatie die haar zorgen onderbouwt met feiten. Er zijn experts aangesloten op het gebied van milieurecht, chemie, luchtkwaliteit en stikstof. Samen analyseren zij vergunningen, dienen zienswijzen in en voeren rechtszaken.
“We werken ook samen met andere dorpsraden, milieuorganisaties, landelijke platformen en natuurlijk betrokken burgers,” zegt Baur. “Er zit zó veel kennis in deze regio. Mensen willen gehoord worden.”
Maar de frustratie is voelbaar. “Het voelt soms als David tegen Goliath,” zegt Zijlstra.
Waarom hier?
De hamvraag blijft: waarom hier? Waarom op deze plek, in deze regio, met deze beperkte infrastructuur, zoveel milieubelastende processen toestaan? “Er is overcapaciteit voor afvalverwerking in Nederland,” stelt Baur. “De RWE-installatie is vooral interessant vanwege importstromen. Italiaans afval wordt nu al naar Nederland gebracht om verbrand te worden.”
Onder het mom van groene energie wordt plastic verbrand en wordt CO2 tijdelijk ondergronds opgeslagen; zogenaamd ‘duurzaam’, maar volgens velen vooral een kunstgreep. “Het is greenwashing met grote gevolgen,” zegt Zijlstra. “En het is des te wranger omdat dit terrein ooit als voorbeeldproject begon. Je zou denken: hier hebben we de kans om het wél goed te doen. Maar daar is weinig van te merken.”
Gezondheid eerst
De vraag die blijft hangen: wat is belangrijker? Deze zogenaamd duurzame economische motor, of de longen van de kinderen die straks opgroeien in de buurt van Zevenellen?
Stichting Duurzaam Zevenellen stelt die vraag niet als retoriek, maar als rode draad. In een tijd waarin burgers steeds vaker hun recht moeten zoeken en behalen via de rechter, zou een overheid proactief moeten handelen. Maar nu lijkt het systeem vooral gebouwd om door te duwen; niet om te luisteren. Er wordt niet geleerd van fouten uit het verleden.
“We hopen op politiek die de moed heeft om gezondheid op nummer één te zetten,” zegt Baur. “Voor onze generatie. En die na ons.”
Of, zoals Zijlstra het verwoordt: “Dit gaat niet alleen over vergunningen. Dit gaat over wat voor samenleving je wil zijn.”
Wie zich herkent in de zorgen van de stichting, of wie graag wil meedenken, is van harte welkom om contact op te nemen met St. Duurzaam Zevenellen. De stichting staat open voor betrokken inwoners, professionals en anderen die samen willen werken aan een gezond en leefbaar Leudal e.o. voor iedereen.
Voor meer info: duurzaamzevenellen.com.
