Tjeu Theunissen deelt zijn herinneringen vanuit Australië
Begin 2022 kwam Boscafé De Busjop in het nieuws. De lokale media berichtten dat horecaondernemer Mathijs Joosten door de gemeente Leudal op de vingers was getikt omdat hij de coronaregels niet strikt genoeg nageleefd zou hebben. ‘De Busjop’ ligt op een heel sfeervolle locatie aan de rand van het Leudal niet ver van de Tungelroyse Beek. Het is een favoriete pauzeplek voor veel wandelaars.
In 1944 woonde de toen dertienjarige Tjeu Theunissen bij zijn oom en tante op De Busjop. In het pand was ook toen al een cafeetje gevestigd. Tjeu Theunissen woonde eigenlijk in Beegden, maar verbleef vanwege gezondheidsredenen in Heythuysen waar hij ook naar school ging. Zo idyllisch als het nu bij De Busjop is, was het waarschijnlijk in 1944 niet. De inmiddels negentigjarige TjeuTheunissen emigreerde in 1955 naar Australië. Tjeu, die in Australië Matt genoemd wordt, trouwde met een Australische en verdiende de kost met het telen van sla. Hij woont in Brisbane. De kerkrazzia op 8 oktober en de moord op Piet Vossen van de Spik staan hem nog helder voor de geest. Zijn in het Engels geschreven herinneringen worden in dit artikel samengevat en vertaald weergegeven.
8 oktober, de dag van de razzia
Tjeu Theunissen: “Op een zondagochtend 8 oktober, een week na mijn dertiende verjaardag waren mijn oom Leo en ik op weg naar de kerk in Heythuysen. We ontmoetten een aantal mensen die naar de vroege mis waren gegaan. Ze vertelden ons dat de Duitsers de kerk hadden omsingeld en dat alle mannen tussen de 16 en 60 jaar oud naar buiten moesten komen omdat ze ergens een paar dagen moesten gaan werken. Mijn oom keerde terug naar huis. Ik was pas dertien en klein van stuk en liep verder. Bij de kerk zag ik veel Duitse soldaten, een machinegeweer voor de ingang van de kerk en veel mannen die al in de rij stonden op straat. Een paar mannen probeerden weg te rennen maar toen ze dreigden te worden neergeschoten staakten ze snel hun poging. Enkele mannen vroegen mij om naar hun huis te gaan om daar wat eten, dekens en eetgerei te halen. De opgepakte mannen vertrokken naar Duitsland. Na 8 oktober moesten alle mannen tussen 16 en 60 jaar die het geluk hadden niet bij de kerken te zijn opgehaald een vast onderduikadres vinden, ook mijn oom Leo. Als er Duitsers in de buurt waren, verstopte hij zich in een hok waarin hooi was opgeslagen.
9 oktober, Piet Vossen wordt op de vlucht doodgeschoten
De maandag na het weghalen van de mannen bij de kerk zaten we in de keuken. Net na het middageten hoorden we plotseling mitrailleur- en geweervuur vanaf de overkant van de beek. Mijn oom verdween snel naar zijn schuilplaats in het hooi. Mijn tante en ik renden naar buiten. Plotseling kwam een jonge kerel aanrennen. Hij was erg overstuur. Hij zei dat hij zijn neergeschoten broer had moeten achterlaten. Hij smeekte mijn tante naar de plaats te gaan waar zijn broer lag. Dat beloofde ze hem. Mijn tante gaf de jongen een adres in Heythuysen (familie Sanders Biesstraat red.)en wees hem een veilige route. Ik moest van mijn tante Trui direct een priester in Heythuysen gaan informeren.
Zo'n vijf minuten later kwam er weer een jongeman aanrennen. Het was een broer van de vorige. Hij wist niet dat een van zijn broers dodelijk was geraakt. Ook hij kreeg van mijn tante te horen naar hetzelfde adres in Heythuysen te gaan. Mijn tante kwam als eerste bij de neergeschoten man. Er kon niets meer voor hem gedaan worden. Hij was in zijn hart geraakt en had veel bloed verloren. Zijn naam was Piet. (Piet Vossen red.) Ik kan me geen namen van zijn broers herinneren. De Duitsers kwamen. Het had hen veel tijd gekost bij het slachtoffer te komen omdat ze de lange weg over de brug hadden genomen. Ze vroegen mijn tante wat zij hier deed. Ze antwoordde dat ze de stervende man de laatste eer wilde bewijzen. Volgens de Duitsers hoefde ze zich geen zorgen te maken omdat veel mensen stierven zonder God of de laatste sacramenten. Het duurde niet lang voordat de priester kwam. Mijn tante ging met hem mee om hem de weg te wijzen. Twee meisjes van een naburige boerderij waren in de buurt en bleven bij Piet tot hij overleed. Laat in de middag werd het lichaam naar mijn oom gebracht, verzorgd en in het café opgebaard.
Hij was geraakt door een enkele kogel. Het beeld van het gaatje in zijn borst staat mij nog helder voor de geest.
Diezelfde nacht kwamen zijn twee gevluchte broers naar hem kijken.
Vossen van de Spik
Het gezin (familie Vossen van De Spik red.) waar deze jongens vandaan kwamen had zes zonen en twee dochters. Drie zonen waren de vorige dag bij de kerkrazzia meegenomen. De andere drie zaten ondergedoken in de dennenbossen die aan alle kanten van de boerderij lagen. Die maandag dachten ze dat het veilig genoeg was om naar huis te gaan om een hapje te eten. Dat was het dus niet. De Duitsers kwamen en omsingelden de boerderij. Ontsnappen ging alleen via de achter de boerderij gelegen beek. Dat probeerden ze dan ook. Een van de broers werd neergeschoten toen hij al aan de overkant van de beek was.
In de weken na de schietpartij wilden de Duitsers graag weten wat er met de twee broers was gebeurd die ontsnapt waren. Wanneer de moeder (Mevrouw Vossen red.) hun verblijfplaats noemde, zou er niets ernstigs met hen gebeuren. De oudste dochter werd verschillende keren naar mijn oom en tante gestuurd om de verblijfplaats van haar broers te achterhalen. Ze kreeg alleen te horen dat de jongens veilig waren en dat ze zich geen zorgen moest maken,” zo besluit Tjeu Theunissen zijn in het Engels opgetekend verhaal.
Op de website van Heemkundevereniging Heitse staan de verhalen van mannen en jongens die tijdens de Grote Kerkrazzia in 1944 zijn opgepakt en afgevoerd werden naar Duitsland. Van alle 107 meegenomen personen is een persoonskaart/dossier gemaakt met de tot nu toe bekende gegevens zoals personalia, documenten, foto’s, dagboek en andere verhalen. Hebt u aanvullende informatie in uw bezit die u wilt delen? Graag een berichtje naar info@heemkundeverenigingheitse.nl en/of naar jobemelmans@home.nl (telefoon 06-57344294.)
Tekst Pieter Knippenberg voor Hallo Magazine en Hallo Magazine Online.nl
