VerhalenPieter Knippenberg

Musicus en Bachliefhebber Luc Jakobs over de populariteit van de Mattheus Passion van Johann Sebastian Bach

Heythuysen / Midden-Limburg

Vrijdag 7 april is het Goede Vrijdag. Op die dag herdenken christenen zowel de kruisiging als de dood van Jezus. Ruim honderd jaar geleden Op Goede Vrijdag 14 april 1922 werd voor de eerste keer de Mattheus Passion in de Grote Kerk van Naarden uitgevoerd. De allereerste uitvoering in Nederland vond al ruim een halve eeuw eerder plaats in Rotterdam. De uitvoering van de Mattheus Passion in Naarden is uitgegroeid tot een jaarlijkse traditie waarbij steevast leden van het kabinet en andere hoogwaardigheidsbekleders aanwezig zijn. Deze traditie is zelfs sinds 15 september 2021 bijgeschreven op de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. Wat maakt de Mattheus Passion van Johann Sebastian Bach de favoriete compositie in de passietijd ?

Hallo Magazine legde deze vraag voor aan musicus en Bachliefhebber Luc Jakobs, de drijvende kracht achter de goedbezochte Bachcantates die viermaal per jaar in de parochiekerk van Heythuysen uitgevoerd worden.

Wat maakt de muziek van Bach die toch al twee eeuwen oud is zo speciaal?

Luc Jakobs: “Wat mij opvalt aan de muziek van Bach is de positiviteit die er in zit. Bij snelle, opgewekte stukken is dat natuurlijk evident. Maar ook als het een treurig werk betreft, dan zit er toch altijd ‘licht’ in, troost en hoop. Zijn muziek is nooit uitzichtloos, nooit één doffe ellende. Als we tijdens de repetitie van ons Bachkoor een koraal repeteren merken we allemaal dat er iets tussen die noten zit, dat niet te vangen is. Iets van optimisme. Dat is heel speciaal. Aan elke tunnel die Bach bouwt zit een einde met licht.”

Waarin verschilt de muziek van Bach van de muziek van zijn tijdgenoten?

Volgens oud-conservatoriumdocent Jakobs is Bach een muzikale architect bij uitstek die nooit ‘vulnoten’ gebruikt en waarbij bijna elke noot, in alle stemmen terug te voeren is op de motieven die Bach gebruikt in zijn composities. Luc Jakobs: “Elke stem gebruikt elementen van die motieven. Telemann en Vivaldi hebben dat bijvoorbeeld veel minder. Bach schreef erg polyfoon, dat betekent dat de nadruk ligt op melodische lijnen die vaak na elkaar inzetten en zodoende elkaar overlappen. Hij bereikt daarin een perfect evenwicht met het verticale aspect van muziek, de harmonie.

Neem het openingskoor van de Mattheus. We krijgen een dubbelfuga voor onze kiezen. Daar heb je als luisteraar al je handen vol aan. Maar Bach weeft er nog doodleuk een koraalmelodie doorheen, als of het niks is. En dan ook nog in een andere toonsoort. Alsof je God rest ye merry gentlemen zingt en daar doorheen het Wilhelmus. Bizar”

 

“Iets wat de moeite waard is, is ook veel moeite waard”

Die vele lagen in Bachs composities maken het trouwens volgens Luc Jakobs niet gemakkelijk om naar Bachs muziek te luisteren. Jakobs: “Sommige mensen haken dan af. Maar ik zeg altijd: ‘bijt even door en de schoonheid zal zich langzaam voor je ontvouwen’. Iets wat de moeite waard is, is ook veel moeite waard!

Bach weet trouwens vaak perfect de sfeer van de tekst te treffen in de muziek en hij beeldt woorden uit de tekst prachtig uit in muziek. Als iemand zingt over een slang, dan hoor je ook een slang.”

Waarom is de Mattheus Passion zo populair in Nederland?

Jakobs: “Allereerst natuurlijk vanwege het feit dat Nederland overwegend protestant is. En los van het feit dat het gewoon mooie en goede muziek is denk ik dat zijn Mattheus Passion zo aanspreekt omdat er algemeen menselijke thema’s aan de orde komen als liefde, trouw, verraad, eenzaamheid, berouw enz. Thema’s die van alle tijden zijn. Mensen herkennen zich daarin. Of je nu gelovig bent of niet. Als de sopraan zingt Aus Liebe will mein Heiland sterben, dan zullen niet veel mensen denken dat wil ik ook, maar ze voelen wel hoe belangrijk liefde in hun leven is en dat je vanuit liefde veel kunt bewerkstelligen. En neem Erbarme dich. Je hebt een fout gemaakt, dat is menselijk.  Maar dan is het fijn wanneer andere mensen barmhartig zijn. Dat komt dan bij die aria echt bij je binnen. Daar komt nog bij dat in onze huidige samenleving vaak weinig barmhartigheid te bespeuren valt...

Verschilt de Passion veel van Bachs cantates die jullie in Heythuysen uitvoeren?

“In feite is de Mattheus Passion een cantate XXL. Net als de Mattheus Passion  bestaat een cantate meestal ook uit een groter koorwerk, een koraal, aria’s en recitatieven. Alleen is een cantate veel korter, meestal is die in een half uur klaar. Bij de Mattheus Passion ben je 2 ½  uur onder de pannen.”

Ga je een Mattheus Passion bijwonen dit jaar?

“Dit jaar gaat dat mij niet lukken want op de data van de uitvoeringen heb ik zelf activiteiten. Ik heb hem echter al vaak beluisterd en ook live meegemaakt, zelfs gezongen. Ik kan wel een jaartje zonder,” stelt Luc Jakobs aan het eind van ons gesprek vast.