Janneke Postulart: ‘Je kop in het zand steken heeft geen zin’
Er vindt een kentering plaats. Duurzaamheid, klimaatontwrichting, biodiversiteit: het waren niet eens zo heel erg lang geleden toch slechts organisaties als Greenpeace, Milieudefensie en een handvol activisten en hippies die zich met zulke onderwerpen bezighielden? In 2022 hoor je - zowel landelijk als lokaal - zelfs politici er over praten die voorheen de term ‘milieu’ slechts bezigden met betrekking tot de onderwereld. Meer en meer mensen raken doordrongen van de ernst van de situatie en de noodzaak om vorm te geven aan verandering. Maar hoe? En is het allemaal nog wel op tijd?
In onze regio is in ieder geval een onafhankelijke beweging in gang gezet voor en door mensen, die zich willen inzetten en werken aan een mooiere, groenere en duurzamere toekomst. Vanuit de samenleving, van onderop dus en niet opgelegd. Voor de Omwentelaars, want zo noemen zij zich, maakt het niet uit of dat met grote of kleine stappen gaat.
En iedereen kan meedoen, wie je ook bent of wat je ook doet. Of je nu thuis voor de kinderen en het huishouden zorgt, zzp’er bent of mantelzorger.
Gezonde aarde
Weerstand heet het kloppend hart van het voormalige Philipsterrein op de Bredeweg in Roermond. Terwijl hier wordt gebouwd aan een woonwijk, wordt daarnaast de groene én industriële omgeving optimaal benut. Er wordt gewerkt aan een plek waar mensen bij elkaar komen om samen een positieve sfeer te creëren, die besmettelijk moet werken. Tevens een logische omgeving dus, zo zal blijken, om het gesprek aan te gaan met Janneke Postulart (37), die aan de basis stond van de Omwentelaars. Samen aan de slag met duurzaamheid, staat dan ook bovenaan de website van de beweging. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk? Alle ontwikkelingen die op technologisch, economisch, ecologisch, politiek of sociaal vlak bijdragen aan een gezonde aarde met welvarende bewoners en goed functionerende ecosystemen, zijn in feite duurzaam. Of zoals het CBS het omschrijft: Duurzame ontwikkeling komt tegemoet aan de levensbehoeften van de huidige generatie, zonder die van toekomstige generaties tekort te doen.
Eco-positief
En daar is waar het verhaal van Janneke en de Omwentelaars begint: ‘In 2018 las ik een boek dat me heel erg raakte, De verborgen impact van Babette Porcelijn. Het was zo confronterend omdat het in harde cijfers en illustraties liet zien wat het aandeel is van het rijke Westen – en dus ook van ons land – in waar het met deze aarde naartoe gaat. Het vormde tevens een weerlegging van de veelgehoorde kreet dat wij als klein land geen of weinig invloed zouden hebben, positief of negatief. Bij mij drong het besef door dat je wel zelf kunt beginnen met duurzaam leven, maar dat dit kan ontaarden in een gevoel dat je een heleboel moet laten terwijl de rest gewoon verder gaat op de oude voet.
Wat veel meer oplevert is eco-positief bezig zijn: breng het verhaal verder. Verspreid het onder de mensen en zoek de verbinding.
Ik ben toen leergangen gaan volgen bij Babette. Zoals zij mij heeft geïnspireerd, zo wilde ik anderen inspireren. Dat bracht me op het idee van de Omwentelaars.
Goede spoor
‘Voor mijn gevoel gebeurde er nog maar weinig in Limburg op het gebied van verduurzaming’ gaat Janneke verder. Weer een ander boek, De Omwenteling van Jan Rotmans, gaf uiteindelijk niet alleen een naam aan de beweging die er nu is. Het toonde mij ook het belang van draagvlak voor verandering, dat alleen kan ontstaan vanuit de samenleving zelf.
Als de politiek dwingend zaken gaat bepalen, haken te veel mensen af.’
Na een periode van brainstormen leken de Omwentelaars een tijdje te blijven hangen in de ideeënfase. Begin maart 2020 organiseerden ze uiteindelijk een bijeenkomst. ‘Het regende keihard die dag, dus wij dachten: als er tien mensen komen mogen we blij zijn. Maar uiteindelijk zaten er meer dan veertig geïnteresseerden. Dat was voor mij wel het moment dat ik me realiseerde: het leeft dus echt, ook in onze regio! We zaten op het goede spoor. Als je mensen en hun verhalen echt wilt verbinden, houdt het echter niet op bij alleen maar zenden. Nu moesten we doorpakken en de interactie vergroten.’
Excursies
Corona leek de boel even danig in de war te schoppen. Maar online bleken er ook genoeg kansen te liggen. Op de website hebben zich inmiddels meer dan honderd Omwentelaars aangemeld, mensen met een enorme variëteit aan achtergronden, kennis en gedeelde ervaringen. Door alleen maar een profiel in te vullen geven zij, ook letterlijk, een gezicht aan de beweging. Samen organiseren ze een keur aan activiteiten. Zoals zogenoemde impactgesprekken die onder meer zorgen voor bewustwording. Sprekers hebben ervaring met een bepaald thema en bieden handvatten waarmee anderen aan de slag kunnen. Zo ging het al over bestrijding van zwerfafval, samen voedsel produceren en de energietransitie.
Daarnaast worden wandelingen en excursies georganiseerd, bijvoorbeeld om te zien hoe Herenboeren werken, of om te ervaren hoe tiny leven er eigenlijk uitziet.
De aansluiting met andere initiatieven, zoals World Clean-Up Day, peuken ruimen en het landelijk klimaatalarm, wordt bovendien nadrukkelijk gezocht. Maar uiteraard worden ook lokale pioniers ondersteund die wel wat extra handjes kunnen gebruiken, bij hun voedselbos bijvoorbeeld. Bovendien ontstaan eigen initiatieven zoals een kledingruil.
Onleefbaar
De betrokkenheid bij dit thema is voor Janneke niet nieuw. ‘Er liep altijd al een soort ‘duurzame draad’ door mijn leven. In eerste instantie was ik me daar misschien niet eens zozeer bewust van. Zo was mijn eerste vakantiebaantje al in een kringloopwinkel. De ouders van mijn eerste vriendje woonden in één van de eerste eco-wijken van Nederland. Maar destijds voelde ik het probleem nog niet zo. Duurzaamheid leek iets te zijn waar je je uit luxe mee kon bezighouden. Nu is dat beeld uiteraard heel anders en de geboorte van mijn kinderen heeft daar zeker aan bijgedragen, ja. Dat verandert je complete wereldbeeld. Voor die tijd draaide het toch veelal alleen om werk. Temperatuurverandering? ‘Alsof ik in de zomer het verschil merk tussen anderhalve graad verschil’, dacht ik voorheen.
Door het boek dat ik las werd de impact op ecosystemen die daardoor totaal ontwricht raken echter heel duidelijk, begreep ik hoe hele delen van de wereld onleefbaar worden, wat voor lijden dat oplevert voor mens en dier. Er gaan vluchtelingenstromen ontstaan waarbij de huidige verplaatsingen verbleken. Het is al heel lang geen ver-van-mijn-bedshow meer. Bovendien zullen we misschien niet als eerste land getroffen worden door rampspoed. Maar de recente overstromingen in Limburg tonen aan, dat ook boven de zeespiegel je voeten niet per definitie droog blijven.’
Geestdrift
De inzet van Janneke drijft op pure geestdrift. Er is heel wat tijd in dit vrijwilligerswerk gaan zitten. Werktijd ook. Ze heeft precies berekend wat minimaal nodig is aan inkomen, de rest van haar energie steekt ze hier in. Op de vraag of ze ook daadwerkelijk gelooft dat haar inspanningen nog zin hebben, of ze denkt dat deze aarde nog te redden is, reageert ze met een voorbeeld: ‘De Deltaweken in Zeeland zijn gebouwd op een zeespiegelstijging van veertig centimeter. Dat is helemaal niets in verhouding tot wat er op ons afkomt. Er moeten miljarden geïnvesteerd worden om dat enigszins onder controle te houden. Maar gebieden die negen meter onder zeeniveau liggen, gaan desondanks per definitie onderlopen.
En toch worden daar nu nog huizen gebouwd! Wat ik wil zeggen: het heeft geen zin om bij de pakken neer te zitten. Maar je kop in het zand steken lost evenmin iets op. Denken dat het vanzelf goed komt, is een illusie. Het debat is weliswaar veranderd, absoluut. Echte gedragsverandering blijkt echter moeilijk, soms mede door sociale druk. Daarom moeten we klimaatadaptie ook zeker onderzoeken. Niets doen is in ieder geval zeker geen optie.’
