VerhalenLeon Moonen

75 jaar na de oorlog Interviewreeks: 75 jaar na de oorlog Interviewreeks

Gemeente museum land van Thorn, Thorn

75 jaar na de oorlog
Interviewreeks over hoe de Tweede Wereldoorlog zo vele jaren na het einde nog steeds een rol speelt in het leven van Limburgers.

In het belang van de vrijheid oorlogsverhalen blijven vertellen

Vrijwilliger Marlie Gruijthuijsen-Tonnaer (68) uit Thorn is de duizendpoot van het plaatselijke Gemeentemuseum Land van Thorn en heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan de tentoonstelling “Blieve vertèlle”.

 

“Vorig jaar begin januari hebben we binnen onze vrijwilligersgroep besloten om in ons museum ruim aandacht te schenken aan de 75-jarige bevrijding van Thorn. Hoe hoog we de lat konden leggen was natuurlijk heel erg afhankelijk van het bedrag dat we aan deze activiteit konden besteden. Ik ben op de fiets met de ‘patsch’ rondgegaan en heb enkele niet armlastige partijen over de streep getrokken om deze tentoonstelling te bekostigen.

 

Voorop stond bij ons wel de intentie om geen expositie met geweren en uniformen te houden. We wilden vooral duidelijk maken wat voor een akelige tijd de oorlogsjaren voor de inwoners van Thorn moet zijn geweest en we wilden de blijdschap met onze bevrijding uitstralen. Ik ben daarop ooggetuigen uit Thorn die de oorlog hebben meegemaakt persoonlijk thuis gaan interviewen. Ik had daarbij geen vooropgezet plan, maar als ik iemand had geïnterviewd dan zei die vaak: “Wie je zeker ook moet hebben is die en die”.

Handig daarbij was dat ik geboortig ben van Thorn en bijna al deze mensen ken.

 

Uiteindelijk heb ik de oorlogsverhalen van twaalf Thornse mannen en vrouwen verzameld en dat is de basis van onze tentoonstelling geworden, die dan ook de passende naam “Blieve vertèlle” heeft gekregen. In ons museum kun je op de aanwezige tablets luisteren naar hun videoverhalen over hoe zij de bevrijding als kind hebben beleefd. Je hoort de kern van hun verhaal. Ieder fragment duurt ongeveer 5 tot 7 minuten en is door één van onze vrijwilligers die handig is met audio, van een passend muziekje voorzien. Dat kan een dramatische melodie zijn of alleen piano en het maakt het verhaal extra indrukwekkend.

In de museumvitrines liggen bovendien persoonlijke voorwerpen die de persoonlijke vertellingen ondersteunen.

De originele interviews zijn in hun geheel opgeslagen op banden en worden aangeboden aan het regionale archief RHIDOC in Thorn, zodat de verhalen ook voor de toekomst blijven behouden.

Het zijn toch de stemmen van de laatste getuigen van de Tweede Wereldoorlog. Het waarheidsgehalte van de verhalen hebben we niet getoetst, hoewel het naar ons idee over het algemeen wel zal kloppen. Het gaat ons erom dat de geïnterviewden het destijds zo hebben beleefd en het zo in hun geheugen hebben opgeslagen. We hebben de interviews ook in een verkorte vorm in een boekje uitgegeven, waarbij de daadwerkelijke geschiedenis van de bevrijding van Thorn is toegevoegd.  De tentoonstelling is in eerste instantie van en voor de inwoners van Thorn bedoeld. Om een blijvende herinnering aan de 75-jarige bevrijding aan de Thorner bevolking te schenken hebben we 1.200 van deze boekjes, een echt bewaarexemplaar, inclusief twee gratis vrijkaartjes huis aan huis in Thorn verspreid.

 

Wat een enorme indruk op mij heeft gemaakt is de emotie van de vertellers die na al die jaren nog steeds aanwezig is.

De geïnterviewden waren na 75 jaren vaak zelfs nog tot tranen toe geroerd.

Natuurlijk greep hun emotie mij dan bij de keel en hield ik het niet droog, zodat bij mij ook de waterlanders over de wangen rolden.

 

Er zijn tijdens de interviews ook wat minder frisse kanten van de bevrijding aan het licht gekomen. Hiervoor was natuurlijk na de oorlog geen aandacht, omdat dit het rooskleurige beeld van de bevrijding zou vertroebelen. Menige inwoner van Thorn trof na terugkomst van zijn evacuatie een huis aan, dat helemaal was uitgeleefd door de ingekwartierde geallieerde soldaten. Poep in elke ketel, met kolven van geweren een parketvloer vernield en diefstal van o.a. chinees porselein heb ik te horen gekregen. “Hooligans had je toen ook al”, zegt één van de geïnterviewden, maar de vraag blijft: Waarom hebben die soldaten dat gedaan? Heel treurig is ook het publiekelijke kaalscheren van drie jonge meisjes in Thorn geweest. Ze spraken wel eens met de Duitsers en in de ogen van de Ordedienst was dat heulen met de vijand. Eén van de geïnterviewden zegt daarover: “Dat die meisjes deze vernedering hebben moeten ondergaan is de ergste herinnering van mijn leven”.

 

Dan heb ik  het nog niet gehad over ons scholenproject: een idee van één van onze vrijwilligers, een gepensioneerde lerares, om schoolkinderen de vraag te stellen wat vrijheid voor hen betekent?  We hebben aan de hand van het verhaal van meneer Van de Boel van de voormalige steenfabriek een lesbrief ontworpen en met hem hebben we enkele scholen in de regio bezocht. Op een gegeven moment kreeg hij een vraag van een verlegen Syrisch jongetje die door het geweld in zijn land naar Nederland is gevlucht, of hij ook bang was geweest. “Maar jongen”, antwoordde Van de Boel: “We scheten in onze broek”. Misschien begreep dat Syrisch jongetje die de oorlog aan den lijve heeft ondervonden als enige leerling de grote waarde van vrijheid. Het onderstreept het grote belang om de oorlogsverhalen te blijven vertellen om duidelijk te maken dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.”

 

De tentoonstelling ‘Blieve Vertèlle’ loopt nog tot 10 mei 2020 in het museum Land van Thorn, Wijngaard 14 te Thorn. De entree bedraagt € 3,50 / Museumkaarthouders gratis. Aan de expositie is tevens een wandelroute verbonden die u langs een tiental  bevrijdingspunten in de kern van Thorn voert.

 

 

 

 

.