In de buurtschap Heide-Hollander in het buitengebied van Heythuysen ligt een langgevelboerderij die de naam Twente draagt. De naamgever was huisarts Smits uit Heythuysen die de hoeve vernoemde naar zijn geboortestreek. Smits liet Hoeve Twente bouwen in het nieuwe ontginningsgebied als modelboerderij om in Heythuysen en omstreken de pluimveehouderij en de tuinbouw te promoten. Hij hoopte daarmee de welvaart in deze relatief arme streek te vergroten.
Metamorfose
Een passant kan deze karakteristieke boerderij bijna niet missen, want de naam Twente staat met oranjerode dakpannen in het dak ‘geschreven’. Bezijden de boerderij, waar al een halve eeuw lang géén agrarische activiteit meer plaatsvindt, ligt een gigantische berg geel zand wachtend om afgevoerd te worden. Eenmaal achter de boerderij wordt duidelijk waar al dit zand vandaan komt. Waar ooit een uitgestrekte armoedige paardenweide was, heeft het landschap onlangs een complete metamorfose ondergaan. De jeugdige en enthousiaste Bas Korten en zijn zakelijk partner en vriend Theo-Jan Veenvliet hebben natuurontwikkeling hoog in het vaandel staan. Dat wordt hier wel duidelijk. Ze hebben een enorme waterpartij gerealiseerd van pakweg 2500 vierkante meter in de vorm van een reusachtig klavertje drie. Er zijn enkele strandjes en een heus eiland, dat op termijn door een houten brug met de oever verbonden wordt. Beide natuurliefhebbers huldigen de filosofie dat de natuur en de mens veel dichter bij elkaar moeten komen en ‘Op Twente’ brengen ze hun ideeën in de praktijk.
“Iets unieks in deze omgeving”
Op een zonnige ochtend in mei ga ik al vroeg met vogelaar en voormalige dierenarts Jos van den Broek naar Hoeve Twente om met eigen ogen te zien hoe paartjes oeverzwaluwen de steile oevers op het zuidoosten van het nieuwe watergebied hebben ontdekt en er tunnels graven om te kunnen broeden. “Iets unieks in deze omgeving”, volgens Jos van den Broek. De vele gegraven gaten in de steile oeverwanden verraden direct de aanwezigheid van de oeverzwaluw. We zien ze ook snel en schokkerig over het water scheren waarbij ze hun typisch kwetterend geluid laten horen. Een volwassen oeverzwaluw heeft een gemiddelde lichaamslengte van twaalf centimeter. De oeverzwaluw jaagt vaak laag boven het water op insecten die afhankelijk van water zijn voor hun voortplanting. Voorheen kwamen ze in dit gebied vanwege het ontbreken van een passende broedgelegenheid niet of nauwelijks voor.
“Het neveneffect was zeker zo spectaculair”
“Wij hebben daarom ook héél bewust gekozen voor deze steile oevers en ook zorgen we voor stroming in het water”, vertelt Bas Korten. “We hadden hier ieder jaar maanden lang veel overlast van massaal aanwezig muggen; een regelrechte muggenplaag. Dat was echt niet leuk meer. Toen we enkele jaren geleden een zandput maakten voor het winnen van geelzand, werden we aangenaam verrast door de komst van de oeverzwaluw. Het neveneffect was zeker zo spectaculair. De overlast door de muggen nam onmiddellijk af. Eén oeverzwaluw consumeert alleen al duizenden muggen per week! Nu de oeverzwaluwen hier in nog grotere getalen kunnen gaan broeden, worden wij waarschijnlijk helemaal van de muggen verlost en daar komt geen gif aan te pas!”
Tweehonderd ton leem
De oeverzwaluw broedt in kolonies in tunnels van tien centimeter tot ruim een meter lang, die hij uitgraaft in steile oevers. Meestal wordt elk jaar een nieuw nest uitgegraven, maar het komt ook voor dat een oeverzwaluw een oude tunnel verder uitgraaft voordat hij deze gebruikt voor een nieuw broedjaar. Het nestje wordt met stro en veren in een ruimte aan het eind van de gegraven tunnel gebouwd.
Het maken van die steile wanden afgelopen najaar was volgens Bas en Theo-Jan een hele klus. Tweehonderd ton leem moest worden aangevoerd om de oevers voldoende te verstevigen. Ook de ongekend hoge grondwaterstand leverde onverwachte problemen op. Om te voorkomen dat de door de oeverzwaluw gemaakte nestopeningen te groot worden en de oeverwanden verzakken, experimenteren Bas en Theo met zelfbedachte ingenieuze plankjes die ze vóór het vlieggat bevestigen zodat dit niet groter kan worden. Het terrein rondom de vijverpartij oogt nu nog kaal maar dat gaat snel veranderen, vertellen de gedreven initiatiefnemers, want het terrein wordt van inheemse bomen en struiken voorzien. Hoeve Twente is tien hectare groot en Bas en Theo-Jan willen daarvan 40% inzetten voor natuurontwikkeling. “We hebben tot dusverre geen gebruik van subsidies”, zegt Bas. “We proberen het project te financieren uit de verkoop van het zand”.
Insectenhotel
Bas Korten en Theo-Jan Veenvliet proberen het nieuwe natuurgebied ook voor andere dieren interessant te maken. Zo hebben ze grote betonnen rioolbuizen ingegraven die straks door vleermuizen bewoond kunnen worden. Er zijn diverse drenkplaatsen gemaakt voor bijvoorbeeld reeën die zich in het bosgebied achter Hoeve Twente ophouden. Binnenkort wordt ook een door vrijwilligers gebouwd insectenhotel met een lengte van maar liefst vijftien meter gerealiseerd. Met het overtollige leem hebben ze op een hoger gedeelte van het terrein kleine vennetjes aangelegd als leefgebied voor bijvoorbeeld amfibieën.
Uilenkast
“Vroeger was dit een gebied met weidevogels als kievit, grutto en wulp, maar die zijn verdwenen”, vertelt Jos van den Broek. “Gelukkig broeden hier wel weer allerlei andere soorten als spechten en kleine zangvogels. Deze nieuwe natuurontwikkeling wordt voor veel vogels, insecten en kleine zoogdieren zeker interessant.” De voormalig dierenarts uit Heythuysen inspecteert vlak voor ons vertrek nog snel even een uilenkast die hij dit jaar voor de boerderij in een boom heeft geplaatst. Helaas leeg. In tegenstelling tot de oeverzwaluw heeft de uil ‘Twente’ dus nog niet ontdekt. “Een kwestie van tijd”, zegt Jos.
