‘Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen.’ Een uitspraak die vaak wordt toegeschreven aan Voltaire (1694-1778), maar die hij naar het schijnt nooit gedaan heeft. Niettemin is het ‘citaat’ natuurlijk een nobel streven, dat bovendien perfect pas bij een denker uit de tijd van de Verlichting. Een stelling ook die door diverse politieke stromingen selectief gebruikt, dan wel misbruikt wordt en ons bovendien soms ook voor een paradox plaatst: want moeten we ook tolerant zijn tegenover intolerante mensen?
Nu zijn er naar mijn idee steeds meer mensen en groeperingen die daar niet eens meer over willen nadenken. Bedreigen is de nieuwe norm. Hoor of zie je iemand die een andere mening heeft dan de jouwe? Dan is het bijna een vanzelfsprekendheid geworden om die persoon een doodswens te sturen, familieleden en buren incluis.
En zet de staldeur maar vast open, want daar komt mijn stokpaard weer in volle galop naar buiten:
met name de ‘social media’ bieden daar alle ruimte en gelegenheid voor. Journalisten, wetenschappers en uiteraard met name politici zijn het slachtoffer. De afgelopen tijd zagen we gelukkig steeds meer bedreigers voor de rechter en de straffen lijken ook strenger te worden, ondanks de snel betuigde ‘spijt’ die zich dan vaak ineens opdringt.
Een aparte situatie vind ik overigens wel die van Lale Gül, die in een autobiografisch boek het conservatief-islamitische milieu waarin ze opgroeide zeer openhartig beschreef en daarom zo ernstig werd bedreigd, dat ze zelfs tijdelijk in een safe house moest worden ondergebracht. Nu mag hopelijk duidelijk zijn dat ook ik de mening ben toegedaan dat Lale zelf moet weten wat ze schrijft en dat ze gewoon met rust gelaten moet worden, ook al staat dat boek je niet aan.
Maar aan een interview met haar dat ik las, hield ik wel de indruk over dat mevrouw een beetje naïef is.
Misschien logisch als je pas 23 bent. Doch als je Nederlands studeert en neerkijkt op recensenten omdat die je taalgebruik slordig vinden, met als tegenargument dat ze moeten kijken naar de impact van het boek op de maatschappij, dan begrijp je het volgens mij niet helemaal. Met hetzelfde argument kun je namelijk volhouden dat Mein Kampf een uitstekend boek is. Bovendien gaf Gül in hetzelfde vraaggesprek aan geïrriteerd te raken van ‘mensen die alles maar fatsoenlijk en respectvol willen houden.’ Daar mag u ook een heleboel van vinden, maar het verklaart voor mij wel waarom ze op het schild wordt gehesen door mensen als Wierd Duk en Thierry Baudet.
Kortom, de meer dan 150.000 verkochte exemplaren van Ik ga leven zeggen volgens mij meer over datgene wat Nederland graag wil horen, dan over de kwaliteit van het boek. En dat mag in het huidige politieke klimaat misschien geen verrassing meer zijn, maar om mevrouw Gül dan meteen tot vrijdenker pur sang te bombarderen gaat me wat al te ver.
Blijft over de vraag uit de eerste alinea van deze column. Gelukkig kwam er later een andere filosoof die daarin een beetje de weg wees: Karl Popper (1902-1994). Hij zei over de ‘paradox van tolerantie’ dit:
‘Onbeperkte tolerantie zal leiden tot verdwijning van tolerantie.
Als we onbeperkte tolerantie uitbreiden tot zelfs diegenen die intolerant zijn, als we niet bereid zijn om een tolerante samenleving te beschermen tegen de felle aanval van de intolerante lieden, dan zullen de tolerante mensen vernietigd worden en daarmee dus ook de tolerantie. We zouden moeten eisen dat iedere beweging die intolerantie predikt, zichzelf buiten de wet plaatst. We zouden de oproepen tot intolerantie als crimineel moeten beschouwen, op dezelfde wijze als wij oproepen tot moord, ontvoering of heropleving van slavenhandel als crimineel beschouwen.’
En nu maar weer hopen dat niemand zich bedreigd voelt...
