In de rubriek HALLO ACHTERNAAM! proberen we iedere maand de betekenis van een echte Limburgse achternaam te verklaren. Deze maand vestigen we de aandacht op de vrij zeldzame maar wel opmerkelijke familienaam Cretskens die verhoudingsgewijs veel voorkomt in Stevensweert en omgeving.
De naam Cretskens is dus bepaald geen alledaagse achternaam en het bijgevoegde overzichtskaartje van de Nederlandse familienamenbank laat zien dat de naam buiten Midden- en Zuid- Limburg maar sporadisch in Nederland voorkomt. Hoe valt de naam Cretskens te verklaren?
Sodemieter op!
De familienaam Cretskens kan afgeleid zijn van de Heilige Pancratius, een jongeman die nogal droevig aan zijn einde kwam. Er bestaat echter ook nog een tweede verklaring. Deze verwijst naar een persoon die getroffen is door een vervelende huidziekte en zich gekweld door jeuk vaak moet krabben of ‘kratzen’.
In het Limburgs bestaat dan ook de uitdrukking: ‘Doe kins de krets kriege’. Krets heeft hier de betekenis van 'jeuk'.
In Limburg is krets ook de benaming voor schurft, een irritante huidaandoening. Iemand de krets toewensen, is natuurlijk niet letterlijk bedoeld, maar de uitdrukking duidt op minachting en ergernis en betekent zoveel als ‘donder of sodemieter op’.
Nog even terug naar de ontijdige dood van Pancratius. Vanwege zijn trouw aan het christelijk geloof werd deze jonge Romeinse martelaar al op veertienjarige leeftijd onthoofd. Boven zijn graf is later in de vijfde eeuw een kerk gebouwd. Pancratius is o.a. kerkpatroon van Heerlen. Varianten op de naam Cretskens zijn Crets, Cretsken, Kratz en Kretz.
