Creëer eerst zelf een probleem. Kom vervolgens met een ‘oplossing’ die een groot deel van het electoraat graag wil horen en je zult als een held op het schild worden gehesen. Donald J. Trump is er groot mee geworden en hij niet alleen. Mark Rutte bijvoorbeeld, doet het ook al jaren.
Heel verrassend was het dan ook niet eens meer dat meerdere VVD-afdelingen ‘spontaan’ in een brandbrief aan hun Kamerfractie vroegen om een asielstop. De zwaar gekwelde lokale en provinciale VVD’ers schreven dat het kabinet de zaken onder controle moest krijgen. Goh. Ze vonden bovendien, naast die voorgestelde asielstop, een versnelling van de aanvraagprocedures daarvoor de uitgelezen aanpak. Eerder waren er – wegens personeelstekort bij de IND – voor dat laatste al eens totaal onervaren uitzendkrachten ingezet. Of dat nu weer de bedoeling was, werd niet vermeld.
Al maanden daaraan voorafgaand zaten het Rijk en gemeenten in een impasse over de vraag wie verantwoordelijk was voor honderden mannen, vrouwen en kinderen die onder mensonterende omstandigheden buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel op de grond sliepen. Wie verantwoordelijk was voor de duizenden in evenementenhallen, tentenkampen zonder privacy en het gebrek aan de meest basale levensvoorwaarden: fatsoenlijk eten, schone sanitaire voorzieningen en bescherming tegen extreme weersomstandigheden. En over wie verantwoordelijk was voor deze inmiddels structurele ‘opvang’ die buitengewoon schadelijk is voor de fysieke en lichamelijke gezondheid, zoals de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd concludeerde.
Zo moeilijk is dat echter allemaal niet: deze opvangcrisis is niet alleen het gevolg van een vluchtelingencrisis, maar vooral ook van keuzes door de landelijke politiek waardoor het asielsysteem al jaren in permanente staat van ellende verkeert. Het Rijk (lees: decennialang neoliberaal beleid) heeft deze situatie zelf veroorzaakt, door onder meer de vele bezuinigingen en het sluiten van asielzoekerscentra. Dat zijn niet alleen mijn conclusies, maar ook die van de Adviesraad voor Vreemdelingenzaken en de Raad voor het Openbaar Bestuur. Het gebeurde daarnaast onder druk van een niet bestaande ‘aanzuigende werking’ en de toenemende concurrentie van extreem-rechts. Zo bezien lijkt de brandbrief vooral een triestig stemmend een-tweetje, andermaal over de rug van de kwetsbaarste mensen.
Échte maatregelen zouden moeten bestaan uit het eindelijk eens nakomen van internationale afspraken. Zuid-Europese landen zijn jarenlang in de steek gelaten. Van de overeengekomen verspreide opvang van vluchtelingen kwam nooit iets terecht. Met name Polen en Hongarije liggen dwars, twee landen die toch al met grote voortvarendheid en systematisch de democratie in alle mogelijke opzichten aan het ontmantelen zijn. Ondertussen staat de rest van de EU toe dat aan haar buitengrenzen vluchtelingen terug de zee in worden geduwd, een wisse dood tegemoet. Zelfs als de Libische ‘kustwacht’ een handje wil helpen door de boten gewoon te beschieten, doet Europa alsof het van niets weet.
En Nederland? Dat draagt medeverantwoordelijkheid voor de situatie in Afghanistan en Syrië en omdat niemand serieus rekening hield met een oorlog in Oekraïne heeft het Rijk nu een vet probleem extra. Artikel 1 van de grondwet luidt echter nog altijd dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen ook gelijk behandeld worden.
De maatregelen die de lokale en provinciale liberale politici voorstelden gaan echt geen einde maken aan migratie of vluchtelingenbewegingen. Het zijn daarom schijnoplossingen. Vluchtelingen waren er altijd en zullen er altijd zijn, zeker als we het kapitaal voorop stellen en bijvoorbeeld oorlogen blijven financieren.
Om slachtoffers van die oorlogen vervolgens ook nog eens te gebruiken voor politiek gewin door hen uit te spelen tegen de hardwerkende Nederlander, is weer een andere, maar even twijfelachtige dimensie aan deze tragedie.
Gelukkig zag ik de afgelopen tijd zowel in mijn huidige woonplaats – met tegenwoordig veel liberalen in het college, jawel – als ook in de gemeente waar ik mijn wortels heb, initiatieven van de grond komen om vluchtelingen te vestigen. Natuurlijk ging dat in beide gevallen weer niet zonder een hoop kabaal. En uiteraard kunnen er ook in deze situaties vragen gesteld worden wie er allemaal welk (financieel) belang bij heeft. En dat moet ook. Maar belangrijker vond ik het uiteindelijk op dat moment dat er ook openheid was, in de vorm van gelegenheid tot ontmoeting én een warm welkom bovendien.
Want als je het beter hebt dan anderen bouw je geen hoger hek, maar een langere tafel.
