Op 5 mei is Nederland bevrijd. Dat heb ik op school geleerd. Sommige delen van Nederland waren al een paar maanden vrij, maar op 5 mei kon eindelijk overal de vlag uit. Op vijf mei deelden de Engelsen en Canadezen sigaretten en chocola uit en werden foute Nederlanders kaalgeschoren en door de stad gereden. Ik kan het weten, want ik had geschiedenis in mijn examenpakket. Omdat we de vrijheid door willen geven, drinken we op Bevrijdingsdag een biertje op een bevrijdingsfestival en vliegt Ronnie Flex of Kraantje Pappie in een helikopter van podium naar podium.
De bevrijding was voor mij altijd heel overzichtelijk, maar dat is de laatste weken drastisch veranderd.
In het kader van 75 jaar bevrijding wordt de bevrijding van Nederland zo’n beetje stad voor stad, dorp voor dorp en boerderij voor boerderij gevierd. Ik heb op school ooit geleerd welke belangrijke momenten er waren in de Tweede wereldoorlog, maar ik had eigenlijk geen idee wat de oorlog en bevrijding voor mijn eigen omgeving hebben betekend. Natuurlijk ken ik de beelden van D-day, Market Garden, de hongerwinter, ik bezocht een vernietigingskamp en een Amerikaanse begraafplaats, maar het verhaal van de bevrijding van Haelen, Roggel, Heythuysen, Roermond en Montfort kende ik eigenlijk bijna niet. Door de aandacht die er nu is voor de bevrijding, krijg ik pas echt een goed beeld. Het grote verhaal krijgt weer menselijke proporties.
In de gemeente Leudal waar ik ben opgegroeid, werd en wordt er nogal wat aandacht besteed aan 75 jaar bevrijding. Er werd een realistische theatervoorstelling gespeeld waarin het verhaal van de Vossen van de Spik tot leven werd gewekt. Het is fantastisch dat zo’n verhaal dat vooral bekend was bij historici nu ook toegankelijk is gemaakt en bekend in geraakt bij het lokale publiek. Dat zeg ik niet alleen omdat mijn vader Frits Criens het script heeft geschreven, maar vooral omdat het zo is. Mooi dat er zoveel mensen aan hebben meegewerkt en dat er zoveel interesse was bij het publiek en de media. En wat te denken van de expositie “Opa, waat woore det väör men”. In een pop-upmuseum in de Elshof in Heythuysen komt de geschiedenis van de bevrijding tot leven. Jarenlang verzamelden Niels Klompen, Eric Munnicks en Jeroen Peeters deze expositie bij elkaar. Het is toch enorm bijzonder dat het gelukt is om een museum in te richten dat het verhaal van die laatste oorlogsmaanden tot in detail vertelt. Ook hier weer worden de persoonlijke verhalen van de eenheden die gedurende de periode oktober 1944 tot en met februari 1945 actief waren in onze regio tot leven gebracht. Uniek dat zoveel verzamelaars van allerhande objecten, van documenten, tot medailles, tot wapens, samengewerkt hebben om het verhaal te vertellen. Deze mensen houden het verleden levend. Voor het vertellen van de geschiedenis is degene die de Amerikaanse Jeep opknapt net zo belangrijk als degene die onderzoek doet naar de gebeurtenissen. Er gebeurde trouwens nog veel meer, bijvoorbeeld een openluchtprogramma rondom het cultureel verzet van de Spargroep waarbij tal van kunstenaars van nu samenkwamen op de plek van toen.
Niet alleen in Leudal, maar overal in Limburg wordt 75 jaar bevrijding groots gevierd. Als dichter ben ik in de voorbereidende fase bij verschillende projecten in Zuid-Limburg betrokken geweest. Ook daar wordt al jaren aan allerlei mooie initiatieven gewerkt, vaak met enorm veel enthousiaste vrijwilligers. Ik heb in Margraten en Valkenburg gezien hoe kinderen zich verdiepten in de lokale bevrijding en hoeveel indruk dat maakte.
Na vijfenzeventig jaar is de bevrijdingsgeschiedenis levender dan ooit en ik ben ervan overtuigd dat dat zo blijft, ook als er ooit geen mensen meer leven die het laatste stukje Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt.
Op de site van de NOS kun je de bevrijding van dag tot dag volgen. Je leest het nieuws van 75 jaar geleden. Ik las een getuigenverslag van iemand die in Mesch de eerste geallieerden de grens over zag komen. Ik las ook dat er in Maastricht massa’s collaborateurs werden opgepakt. Straks rond 17 november is de gemeente Leudal aan de beurt. Zelf woon ik in Roermond, in een straat waar twee Stolpersteine liggen. Roermond werd pas op 1 maart bevrijd, leerde ik onlangs van mijn buren van in de negentig. Ik realiseer me nu pas hoe lang het nog duurt en geduurd moet hebben tot het 1 maart is.
Al die kleine bevrijdingsverhalen en initiatieven geven Bevrijdingsdag weer de inhoud terug die een beetje zoek was. Er is de afgelopen jaren vaak discussie geweest over vijf mei. Moet het een feest worden dat over vrijheid in het algemeen gaat? Zou het misschien een dag moeten worden waarop iedereen vrij is? Ik weet het niet, maar als ik de enorme aandacht zie die er is voor de lokale herdenkingen dan zou ik haast zeggen dat de echte bevrijding vooral iets wat we moeten blijven herdenken op plek zelf. Zolang we dat zo nu en dan blijven doen, kunnen we op 5 mei met een goed gevoel een biertje drinken op een bevrijdingsfestival om de vrijheid door te geven.
