In het laatste weekeinde van juni, donderdag 23 juni t/m zondag 26 juni, wordt in Neer maar liefst vijf keer het toneelspel De Zwarte Grens opgevoerd. De uitvoeringen vinden plaats in de openlucht op de grens van Neer en Kessel. Het schouwspel handelt over een conflict tussen de beide dorpen dat zich meer dan 4 eeuwen geleden zou hebben afgespeeld. Het stuk is geschreven door Bas Keltjens uit Neer, tevens succesvol schrijver van carnavalsliedjes,
maar verantwoordelijk voor de historische ‘fine-tuning’ en de dialogen is de 52-jarige thrillerschrijver en historicus Hugo Luijten uit Heel.
Waarin verschilt het schrijven van een historisch toneelstuk van een historische roman of een thriller? We gingen op bezoek bij Hugo Luijten.
De verhalenbundel Baby C was het eerste boek waarmee Hugo voluit voor het schrijverschap koos. Hij hing daarvoor een vaste baan op de lerarenopleiding in Tilburg aan de wilgen. In dit debuut nog geen historische figuren of ijzingwekkende moorden, maar de beschrijving van een heftige periode in zijn eigen leven, dat door de geboorte van een zoon met een zeer zeldzame stofwisselingsziekte helemaal op de kop was gezet. Het resultaat: korte ontroerende verhalen vol smeltende vaderliefde en waarin, ondanks de heftigheid, de humor niet ontbreekt. “Momenteel gaat het prima met mijn zoon, inmiddels 12 jaar, en zijn de ergste uitwassen van de aandoening met een dieet in de hand te houden,” zegt Hugo. Zijn tweede boek Offer voor een verloren zaak gaat over een verre voorvader van moederskant die als Duits soldaat sneuvelde in de Eerste Wereldoorlog. Daarna volgden enkele thrillers, waarbij vooral Undercover in het oog springt als boekopvolger van de gelijknamige, populaire Netflixserie. Het boek is vorig jaar genomineerd voor de Gouden Strop, maar greep langs de prijs. Echter zijn korte verhaal Handbagage was wel de winnaar van de Zilveren Strop.
Hugo blijft er bescheiden onder: “Ik zie mij vooral als een schrijver die nutteloze restinformatie waar niemand aandacht aan besteedt samenvoegt tot een nieuw verhaal, zoals een boetseerder de vele afgesneden kleifrutsels bijeenveegt en tot een nieuw kunstwerk maakt.” Het geheim van de smid zit volgens Hugo in de juistheid van deze op het eerste oog onbenullige info.
“Ik mag dan wel fictie schrijven, maar de details dienen te kloppen want daarmee bouw ik de spanning op.”
Voor de controle van deze details raadpleegt Hugo een poule van deskundigen met daarin o.a. een arts, chemicus, elektricien en fiscaal-jurist, waarvoor geen vraag te gek is. “Weet jij bijvoorbeeld hoe lang de lichten van een te water geraakte auto nog branden? Dat blijkt dus nog uren te zijn, hoewel je denkt dat door kortsluiting de lampen meteen uitgaan.” Maar ook internet is natuurlijk een grote bron van informatie. “Zo schrijf ik momenteel een thriller over een seriemoordenaar in Düsseldorf dat zich afspeelt in 1929. Meteen al bij de eerste zin waarin ik schrijf ‘hij zat aan de waterkant’ bekruipt mij de vraag aan welk water dan en is het daar ook stil genoeg om iemand ongezien om zeep te helpen? Vervolgens ben ik een avond kwijt om op oude Amerikaanse luchtmachtfoto’s te kijken welke parkvijvers er voor de Tweede Wereldoorlog in Düsseldorf waren.”
Ervaring met spanningsopbouw om een bloedstollend verhaal te schrijven heeft hij dus inmiddels genoeg, maar dan schud je volgens Hugo nog niet een toneelspel uit de losse mouw. “Het probleem is dat je bij een toneelstuk niet zo onbeperkt van omgeving kunt veranderen als in een roman. Je hebt een afgebakende bühne waarop het zich allemaal afspeelt en dat maakt bijvoorbeeld het heen en weer switchen van het kasteel in Kessel naar het kasteel in Haelen onmogelijk,” zegt Hugo. Hij stootte dus keihard op de Aristotelische toneelwet van eenheid van plaats. De Zwarte Grens speelt zich af in de 17de eeuw. Hoe maakt hij in een toneelspel aan een hedendaags publiek de laatmiddeleeuwse feodale verhoudingen duidelijk, waarin heren en rechten over elkaar heen buitelen? “Het verhaal over het grensconflict wordt gedragen door enkele hoofdrolspelers.
De rest is bijzaak, waarin ik deze complexe materie niet kan uitleggen. Dan moet je een veer laten en er zullen best heemkundigen zijn die zullen roepen dat het niet zo is geweest. Ik heb al tegen Bas (de co-schrijver) gezegd om eventuele critici naar mij te sturen,” lacht Hugo. Hij zegt steeds meer begrip te hebben gekregen voor schrijvers van historische fictie.
“Vroeger toen ik niet schreef mopperde ik ook wel eens, maar nu begrijp ik dat het een balanceeract is tussen de historische gebeurtenis en een goed, spannend verhaal.
Ik durf trouwens te beweren dat er geen enkele historicus is die kan vertellen wat er in Neer in die tijd precies is gebeurd. Dat kan ook niet want de bronnen houden plotseling op. We weten niet hoe het is afgelopen.” Uiteraard heeft Hugo geheel naar zijn aard in dit toneelstuk de details nauwkeurig gecheckt. Hij heeft bijvoorbeeld persoonlijk gecontroleerd of de kathedraal van Roermond vanuit Neer is te zien, omdat dit wordt beweerd in het toneelstuk. Het was niet nodig de tekst in het script op dit punt aan te passen.
Rijst de vraag of we ook andere toneelstukken van Hugo mogen verwachten? Smaakt dit naar meer? We zagen hem onlangs in een serie bij de lokale omroep ML5 over de tramlijn die in het interbellum van Roermond naar Kessenich (B) liep. Bij de regionale omroep L1 is hij de huishistoricus en heeft hij een serie podcasts over de Limburgse geschiedenis geproduceerd.
Verder geeft hij cursussen creatief schrijven op scholen en wenst hij nog een boek te maken over de bijzondere graven op het kerkhof van Heel. “Dat laatste is natuurlijk een non-fictie boek. Ik wil het wel graag schrijven want het is een verborgen schat waar we in Heel achteloos aan voorbij lopen.” Is er iets wat hij niet kan? “Ik houd mij verre van kinderboeken,” zegt hij beslist. “Dat is een apart metier waar ik mijn vingers niet aan ga branden.” Toneelschrijven, zoveel is ons wel duidelijk, is een activiteit die Hugo eigenlijk moeiteloos aan zijn brede palet van activiteiten kan toevoegen. Maar voegt hij wel nog toe aan onze conclusie: “Er is één absolute voorwaarde: het onderwerp moet wel spannend zijn.”
Voor meer informatie over de openlucht theatervoorstelling De Zwarte Grens surf naar www.dezwartegrens.nl
