De bevrijding van onze regio leidde tot heel veel leed, grote schade en veel slachtoffers, zowel burgers als militairen. In dit artikel staan we stil bij de dood van een aanvankelijk onbekende Duitse soldaat. Deze Herbert Frank is een bij de Velterbrug onder Hunsel gesneuvelde Duitse militair die aanvankelijk in Beegden anoniem begraven werd. Na onderzoek van Heythuysenaar Roel Rijks kon hij in 2023, bijna tachtig jaar na zijn dood, definitief geïdentificeerd worden.
Vermenging van stoffelijke resten
Hamas droeg in februari het verkeerde stoffelijk overschot over aan Israël. Dat leidde tot grote commotie en verontwaardiging. Volgens de militante beweging waren stoffelijke resten van de Israëlische gegijzelde Shiri Bibas mogelijk vermengd met andere menselijke resten. Een soortgelijke situatie heeft zich na de Tweede Wereldoorlog ook voorgedaan in Beegden. Bij werkzaamheden op het kerkhof raakten daar de resten van twee Duitse militairen vermengd. Vervolgens bleek het onmogelijk om deze van elkaar te scheiden. Besloten werd om in 1952 de resten samen te herbegraven in massagraf zes op de Duitse oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn.
Eén van de twee lichamen kon destijds geïdentificeerd worden. Het betrof Obergefreiter Josef Franz, geboren op 17 november 1922 te Gelsenkichen. Hij was omgekomen op 12 november 1944 bij Hunsel. Van de andere soldaat werd wel een identificatieplaatje aangetroffen waarop stond: Flieger-Ausbildungs-Regiment 13 en het nummer 1..37. Twee cijfers waren compleet onleesbaar. Hierdoor was het voor de Duitse Oorlogsgravenstichting en het Duitse Rode Kruis niet mogelijk geweest om in de naoorlogse jaren deze gegevens te koppelen aan een vermiste militair.
Zelfde plaats, zelfde tijd
Roel Rijks uit Heythuysen bestelde eind 2021 in het kader van het onderzoek naar omgekomen Duitse militairen in de regio Leudal, een aantal overbrengingsrapporten bij het Nationaal Archief in Den Haag. Na lang zoeken trof hij op de datum twaalf november 1944 twee kaarten aan van militairen die bijna op dezelfde dag en dezelfde plaats waren omgekomen. De eerste kaart betrof de in Beegden opgegraven Josef Franz. De tweede kaart was van Sanitäts Obergefreiter dr. Herbert Frank, een Oostenrijker die op 1 augustus 1919 in Krems an den Donau geboren was en op 13 november 1944 bij Hunsel sneuvelde. Volgens de omschrijving op zijn kaart was aan hem een identificatieplaatje verstrekt met de tekst: Flieger-Ausbildungs-Regiment 13 en het nummer 10137. Op de kaarten van beide militairen stond vermeld dat ze begraven waren op het kerkhof van Beegden.
Roel Rijks achtte het zeer aannemelijk - gesterkt door de tekst op het identificatieplaatje - dat daarmee de onbekende soldaat van Beegden geïdentificeerd was. Hij wist de Duitse autoriteiten hiervan te overtuigen. De naam Herbert Frank kon hiermee toegevoegd worden aan de namen op de steen bij massagraf 6. Maar hiermee was de zoektocht voor Roel Rijks niet afgelopen. Hij wilde weten wie deze Herbert Frank was, waarom had hij de voor een dokter relatief lage rang van Obergefreiter en was hij werkzaam als verpleger? Een dokter kreeg toch normaliter een officiersrang, behorende bij zijn status en opleiding. Het onderzoek werd vervolgd.
Wie was Dokter Herbert Frank?
Roel Rijks: “Over Herbert Frank heb ik toch heel wat gegevens kunnen achterhalen. Frank wordt in 1919 geboren in Krems an den Donau. Volgens het doopregister van de plaatselijke katholieke kerk is hij een zoon van Michael Hugo Frank, een ambtenaar bij de belastingdienst en Maria Frank-Karch. Het katholieke gezin woont aan de Wiener Strasse 18 in een relatief welvarende wijk. In maart 1938 annexeert Hitler Oostenrijk. Al vrij snel krijgt Herbert Frank problemen door zijn afkomst door de ook in Oostenrijk geldende Duitse rassenwetten. Hij kan niet in het bezit kon komen van een ariërverklaring (niet Joods-verklaring red.) omdat zijn grootmoeder van vaders zijde Joods is. Volgens de rassenwetten maakt dit zijn vader een halfbloed 1ste klasse (half Joods red.) en Herbert zelf een halfbloed 2de klasse (kwart Joods red.). Daarmee is hij geen volledig Duits staatsburger meer. De rassenwetten zijn complex en kennen vele uitzonderingen. Wellicht door een combinatie van factoren zoals het katholieke geloof van het gezin Frank en de militaire dienst van zijn vader tijdens de Eerste Wereldoorlog, mag Herbert Frank zijn studie medicijnen aan de universiteit van Wenen voltooien.
“Toestemming van Hitler zelf”
Mogelijk vanuit ideologie of sociale druk meldt Herbert Frank zich aan bij het Duitse leger. In eerste instantie wordt hij geweigerd vanwege zijn afkomst, maar later alsnog opgeroepen. Niet in een officiersrang, zoals je mag verwachten bij een arts, maar in een veel lagere rang en met de functie van verpleger. Het is voor een kwart Jood alleen mogelijk om onderofficier of officier te worden met directe toestemming van Hitler zelf”, weet Roel Rijks.
Rijks: “Na een stationering in 1942 in Parijs en 1943 in Wenen wordt Herbert Frank in oktober 1944 naar Nederland gestuurd als verpleger bij de 4. Kompanie van het Fallschirmjager Bataljon Grafing. In november 1944 is zijn eenheid gestationeerd tussen Kelpen-Oler en Grathem. Ze bewaken met 25 man een klein bruggenhoofd rondom de Velterbrug over het kanaal Wessem-Nederweert. In de avond van 11 november wordt het bruggenhoofd aangevallen door een eenheid van de Belgische Brigade Piron. De kleine Duitse bezetting trekt zich met verliezen terug over het kanaal. Ook de Belgen lijden forse verliezen waaronder zes doden. De gevechten en beschietingen duren tot na middernacht.
Op 11 en 12 november voeren de soldaten van het Bataljon Grafing diverse patrouilles uit langs het kanaal Wessem-Nederweert. Daarbij wordt Herbert Frank geraakt door een granaat en raakt zwaargewond aan zijn schouder. Het is aannemelijk dat hij – gewond of reeds overleden - door zijn eigen troepen meegenomen is naar veiliger gebied, aangezien hij uiteindelijk in Beegden in een veldgraf wordt begraven. Met de identificatie van zijn stoffelijk overschot weten nu ook zijn familieleden in Oostenrijk dat Herbert Frank geen vermiste militair meer is, maar onder zijn eigen naam bij zijn lotgenoten in Ysselsteyn begraven ligt en dat alles dankzij het speurwerk van Roel Rijks.
