Een inzoom op mooie, verrassende en bijzondere objecten in onze regio, waar we vaak zonder op te letten bijna dagelijks aan voorbij gaan. Deze keer: een chronogram op de Grathemermolen in Grathem
In het dorpje Grathem kun je nauwelijks de beeldbepalende Grathemermolen over het hoofd zien. Wie vervolgens een nauwkeurige blik op de voorzijde van de molen heeft geworpen zal ongetwijfeld de steen met de tekst: 'Is hernIeUWD Door De eChtgenooten L. sChreUrs en I. JaCobs' zijn opgevallen en zich wellicht hebben afgevraagd waarom de kleine letters en hoofdletters door elkaar gehusseld zijn. Heeft de schrijver te stevig aan de wijn gezeten? Dat valt mee. Er zit een verborgen boodschap in, waarover zo dadelijk meer. De tekst zelf is helder: de molen is blijkbaar ooit gerestaureerd door het echtpaar Schreurs-Jacobs.
Uit de annalen weten we dat Louis Schreurs en Ida Jacobs, de pachtende molenaars, in 1872 de watermolen hebben gekocht van graaf De Geloes, de goklustige graaf die ook het kasteel Groot-Buggenum in hetzelfde Grathem van de hand heeft gedaan. We weten dat het geheel in een slechte staat verkeerde en dat de nieuwe eigenaren de molen met het woonhuis ingrijpend hebben vernieuwd.
De watermolen die we nu zien is in hoofdzaak deze verbouwde molen. De datum van de nieuwe molen van Louis en Ida vinden we in de hoofdletters van de boodschap terug. We hebben namelijk te maken met een zogeheten chronogram, een uitvinding van middeleeuwse monniken. Zij communiceerden aan de hand van de hoofdletters namelijk het jaartal, waarbij werd teruggegrepen op de Romeinse cijfers: I of J = 1; V of U = 5; W = dubbel V, dus 10; X = 10; L = 50; C = 100; D = 500 en M = 1000. Samengevat: een gebeurtenis werd in tekst herdacht en uit de optelsom van de cijferhoofdletters viel het jaartal op te maken. Als we de hoofdletters in ons voorbeeld optellen dan komen we tot 1874, het jaartal waarin de restauratie is voltooid.
Nu is dit een simpel chronogram. Veel jaarverzen zijn in het Latijn geschreven, bestaan uit meerdere regels en zijn ook op rijm gezet. Het summum van excellentie van deze kunst wordt bereikt wanneer dan ook nog eens elk woord minimaal één cijferletter bevat. Sinds 2017 is de molen in bezit van het Limburgs Landschap. Er zijn plannen om de molen en het bijbehorende huis weer op te knappen, maar dit is nog niet van de grond gekomen. Mocht dit gebeuren dan kan er misschien ook een nieuw chronogram worden gemaakt.
