Afgelopen najaar 2024 is de nieuwe Canon van Limburg uitgekomen. Aan de hand van 54 vensters wordt de geschiedenis van Nederlands meest zuidelijke provincie geschetst. Een venster is in dit verband een voorwerp of persoon die representatief wordt geacht voor een bepaalde tijdsperiode.
Het is niet voor het eerst dat zo'n Canon voor Limburg is opgesteld; ongeveer 15 jaar geleden is dat ook al eens gebeurd. Niet ieder venster uit de eerdere editie heeft de nieuwe Canon gehaald. Deze gewiste vensters zijn uiteraard door nieuwe vervangen, zoals Maria van Gelre. Deze hooggeboren dame van Normandische adel, geboren in 1380 als Marie d'Harcourt en verbonden aan het Franse koningshuis heeft in Noord-Limburg vertoeft, in de middeleeuwen een onderdeel van het hertogdom Gelre.
Huwelijk
Hoe kwam een Normandische prinses in Limburg terecht? Dat is te danken aan het huwelijk dat zij op 25-jarige leeftijd sloot met Reinald IV, op dat moment heerser van twee hertogdommen in het Maas-Rijngebied namelijk Gulik en Gelre. Dat was ook precies de reden van deze verbintenis. Een aangetrouwde hertog aan de macht in dit gedeelte van Noordwest-Europa was voor het Franse koningshuis, in strijd met Engeland in de Honderdjarige Oorlog, een mooie politieke zet. Louis d'Orleans, de broer van de Franse koning, was zelfs bereid haar bruidsschat te betalen van maar liefst 30.000 oude schilden (omgerekend naar onze tijd ongeveer 70 miljoen euro), een Franse gouden muntsoort. Mocht het huwelijk kinderloos blijven, dan kreeg hij zijn geld terug. Om de terugbetaling te garanderen gaf Reinald het Land van Kessel en het daarin gelegen kasteel Ter Horst in onderpand. In feite werd dit gedeelte van Gelre daarmee een aparte heerlijkheid onder de vleugels van de Franse troon.
Kennismakingstocht
Hoewel we niets weten wat de huwelijkspartners voor elkaar voelden, zijn we dankzij het huwelijkscontract precies op de hoogte van deze zakelijke details. Dit huwelijk was dan ook geen privézaak, maar een verdrag tussen de hertog van Gulik en Gelre en de koning van Frankrijk. Na het huwelijk in haar vaderland maakte zij een kennismakingstocht door haar nieuwe territoria. Op 12 augustus 1405 was het de beurt aan Venlo. De stad wenste een goede indruk te maken op de kersverse hertogin. Een bode was al uitgezonden om te informeren naar het geschenk van Roermond. Dat moest op zijn minst overtroffen worden. Uiteindelijk werd een gepast sieraad gevonden in Keulen, een stad die bekend stond om haar grote aantal edelsmeden.
Kinderloos
Maria was opgegroeid in een kunstlievend milieu waar grote aandacht was voor de schone kunst. Het is dan ook niet zo vreemd dat zij een monnik uit de buurt van Arnhem de opdracht gaf om een gebedenboek met miniaturen voor haar te schrijven. Dankzij dit boek is zij een beetje aan de vergetelheid ontrukt, want het is een zeer bijzonder middeleeuws werk uit het huidige Nederland, dat tegenwoordig in Berlijn bewaard wordt. Heel bijzonder is ook dat het gebedenboek niet in het Latijn, zoals in die tijd gebruikelijk was, maar in de volkstaal is geschreven.
Of ze met dit boek gebeden heeft voor nageslacht weten we niet, maar dat heeft niet geholpen want het huwelijk bleef kinderloos. Louis was inmiddels overleden, of eigenlijk in 1407 vermoord in opdracht van de hertog van Bourgondië Jan zonder Vrees. Dat betekende dat de bruidschat terugbetaald diende te worden aan zijn zoon Charles d'Orleans. Maar deze was tijdens de slag bij Azincourt in 1415 in Engelse krijgsgevangenschap geraakt, die 25 jaar zou duren. Hij zou vooral bekend worden als dichter. Over hem heeft de schrijfster Hella Haasse het boek Het woud der verwachting geschreven.
