Huyben's Bier-reclame in Horn
"De gezonde volksdrank". Deze reclameslogan voor bier uit de jaren twintig van de vorige eeuw kan natuurlijk in het huidige tijdsgewricht van NIX18-campagnes absoluut niet meer door de Grolschbeugel. In vroegere tijden echter was de leus nog niet eens zo ver bezijden de waarheid. In de Middeleeuwen was het drinkwater in de steden vaak een bacteriologische cocktail, zodat bier drinken veel beter voor je gezondheid was. Het stond zelfs op het menu van wees- en ziekenhuizen.
Het zij wel opgemerkt dat dit gewone drinkbier of scharrebier een alcoholpercentage van slechts enkele procenten bezat. In de drankzuchtige 19de eeuw spoelde het opkomende industrieproletariaat de ellende van hun deplorabele arbeidersbestaan weg met liters jenever en brandewijn. Bier, dat een veel lager alcoholpercentage had dan gedistilleerde dranken, werd zelfs door sommige drankbestrijders gezien als wapen tegen 'de kanker der jenever'. Alles was beter dan 'de drank', een onheilspellende categorie waar bier dus niet onder werd geschaard. Kortom, met die leus gezonde volksdrank kwam je vroeger wel weg.
De reclameslogan is te vinden aan de Rijksweg in Horn aan een zijkant van het aan deze weg gelegen sporthalcomplex. Het was een leus van Huyben's Bierbrouwerij "De Kroon"; een teloorgegane brouwerij uit datzelfde Horn, die 155 jaar heeft bestaan. Het begin in 1813 was zeer bescheiden. De eerste brouwer Huyben brouwde voor zijn eigen café en verkocht dit brouwsel ook aan andere caféhouders in Horn. Daarnaast was hij ook leerlooier en zadelmaker; een diversificatie van bedrijfsactiviteiten die men vroeger onder de middenstand op het platteland wel vaker tegenkwam.
Men was zelden alleen caféhouder of winkelier. In het geval van Huyben vond in de loop van de 19de eeuw een specialisatie plaats: de familie ging zich helemaal richten op het brouwen van bier. Daarbij heeft de brouwerij een ondernemende geest aan de dag gelegd. In 1896 was zij de eerste brouwerij in Limburg die op het zogenaamde ondergistende brouwprocedé overstapte; een brouwwijze die via Bohemen en Beieren naar Nederland was komen overwaaien.
Met deze methode was het bier langer houdbaar, maar stelde ook specifieke eisen aan het brouwproces zoals een lagere gistingstemperatuur en een langere rijping van het bier. De lagere temperatuur werd bereikt door de bouw van een ijskelder die, voor de aankoop van een koelmachine, in de winter werd gevuld met natuurijs van een nabij gelegen ven. De paters Jezuïeten van het verderop gelegen klooster Exaeten in Baexem hebben gezorgd voor een vliegende start van dit nieuwe bier. Afkomstig uit Duitsland waren zij vertrouwd met dit lagerbier. De broeders waren naar Nederland gevlucht, omdat in hun vaderland Bismarck hun kloosterorde tijdens de "Kulturkampf", een twist van het Duitse Keizerrijk met de Katholieken, had verboden.
Een brouwer van het statuur Huyben behoorde in een dorp tot de notabelen en drukte zijn stempel op de gemeenschap. Het plein voor de kerk van Horn is te danken aan een geldschenking van de brouwerij, waarmee de gemeente enkele panden kon opkopen. Toen er in Horn in 1937 een nieuwe parochiekerk werd gebouwd, schonk de brouwerij de eikenhouten kerkbanken en ging de brouwer zelfs 'passen' om er zeker van te zijn dat de kerkbezoekers ook goed plaats konden nemen.
In 1963 werd het 150-jarige bestaan van de brouwerij groots gevierd met gratis bier voor de dorpelingen. De verkoop van aspirines in Horn beleefde na het feestweekeinde een ongekende piek. In 1966 wist de brouwerij tijdens de Bierfeesten de wereldberoemde Engelse rockband The Kinks naar het pastorale Horn te halen. Zoals gezegd een ondernemende brouwerij, die op het hoogtepunt na de oorlog aan 80% van de Midden-Limburgse horecazaken haar bier wist te slijten. In 1968 kwam de Hornse brouwerij in handen van de Amstel bierbrouwerijen, omdat er in de Huybenfamilie geen opvolger voor handen was. In de brouwerij vestigde zich firma Rooswinkel.
Na het vertrek van deze horecagroothandel in 2006 is dit gebouw, dat vele decennia de skyline van Horn heeft bepaald, afgebroken.
De reclameslogan is bijna een halve eeuw na de sluiting één van de weinige herinneringen aan de Hornse bierbrouwerij. De leus staat eigenlijk op een door de brouwerij gesponsord kademuurtje, noodzakelijk om de handboogschutters van handboogvereniging Wilhelmina, die voor de oorlog op deze plek hun oefenterrein hadden, te beschermen tegen de modder die bij hevige regenval van de berg kwam afdrijven.
Natuurlijk was zo'n muurtje ook handig om bij schietwedstrijden een biertje op te plaatsen. Jarenlang is het muurtje met slogan overwoekerd geweest met klimop en onkruid, maar een initiatief van enkele inwoners uit Horn heeft gezorgd dat de leus weer zichtbaar is. Hopelijk niet te zichtbaar voor de vele kandidaten die op een steenworpafstand vanaf de parkeerplaats voor de sporthal hun autorijexamen starten en misschien wel op verkeerde gedachten worden gebracht want alcohol, ook al is het bier, en verkeer dat gaat echt niet meer samen.
Leon Moonen, historisch reisverleider Cliotravel www.cliotravel.nl
Met dank aan Chistien Dings en Daan Frost
