Motkezuil in Thorn
Probeer eens als u de volgende keer geconfronteerd wordt met een voorstelrondje in een nieuw gezelschap, het volgende spelletje. Zeg na het noemen van uw naam dat u bij de Belastingdienst werkt. U voelt dan een merkbare siddering door de groep gaan. Wilt u een maximale groepshuivering, stelt u zich dan niet als eerste voor maar doe dit juist als laatste. Geef de andere groepsleden zoveel mogelijk gelegenheid en ruimte om hun financiële ziel en zaligheid, al dan niet met snoeverij gepresenteerd, in de openbaarheid te brengen.
Nee, wij Nederlanders hebben een lastige relatie met de Belastingdienst. Het is zelfs niet ver bezijden de waarheid om te stellen dat de Nederlandse natie het resultaat is van een succesvolle belastingoproer. Toen ene Alva in onze gewesten probeerde de Tiende Penning in te voeren leidde dat tot de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarin, zoals bekend mag worden geacht, wij ons onafhankelijk maakten van Spanje.
Overigens zou vandaag de dag de invoering van dit Alviaanse belastingtarief leiden tot, met een lichte aanpassing van een favoriete quote van minister-president Rutte, een ongegeneerd aflikken van onze rechtse vingers. "Het kan verkeren" wist onze volkse dichter Bredero al.
Enfin, het is dan ook niet vreemd dat er in Nederland, voor zover bekend, maar één monument staat dat is opgericht voor een belastingambtenaar. U kunt het vinden in Thorn. Het monument staat een beetje bedremmeld aan de zijkant van het kerkplein. Ooit had het, blijkens oude foto's, een prominente plek midden op het plein. Het is een stele (zuil of pilaar) met een medaillon. Dat is de belastingambtenaar Peter Motke. De beste man is in Thorn geboren en heeft in de 19de eeuw een flitsende carriere bij des Rijks schatkist gemaakt.
Daarvoor past diep respect, want onze Peter is beslist niet met een gouden lepel in de mond geboren. Veeleer een schoenlepel want zijn vader was schoenmaker en toen deze op vroege leeftijd kwam te overlijden, moest hij als oudste van negen kinderen zijn moeder meehelpen de kost bij elkaar te scharrelen. Begonnen bij het ontvangerskantoor te Thorn wist hij het o.a. via zelfstudie uiteindelijk te schoppen tot hoofdinspecteur bij het departement Financien te Den Haag.
Maar ook in de internationale diplomatie voelde hij zich thuis, want in 1864 vertegenwoordigde hij Nederland op een internationale Suikerconventie in Parijs. Koning Willem III zond hem in 1871 naar onze kolonie Nederlands-Indie om orde op zaken te stellen in de overheidsadministratie. Daar is hij al vlug na aankomst bezweken aan de Tropenkoorts, alhoewel boze tongen beweren dat hij is vergiftigd. De Motkestele hebben we te danken aan een Groningse industrieel, die hem zeer erkentelijk was voor een advies op fiscaal terrein.
De vraag rijst nu: wonen in Thorn de meest gezagsgetrouwe belastingbetalers van Nederland? Waarschijnlijk niet, want het is eigenlijk ironisch te noemen dat het enige belastingmonument van Nederland in dit dorp staat. Thorn staat ook bekend en u zult dat ongetwijfeld weten als het "Witte stadje". Dat die witte kleur is te danken aan een massale belastingontduiking is wat minder bekend.
Toen de rijke stiftdames na de Franse revolutie aan het einde 18de eeuw vertrokken uit Thorn, werden hun majestueuze panden ingenomen door de armere dorpsbewoners. De Fransen hieven een belasting al naar gelang de omvang van de ramen. Om deze belasting te ontlopen metselde men de ramen dicht en om deze "littekens van armoede" te maskeren werden de huizen wit gekalkt. Nergens in Nederland treedt dan ook die lastige relatie met de belasting zo zichtbaar aan de oppervlakte als bij het
Motkemonument omgeven door witte huizen. Gelukkig staat de zuil amper 50 meter van de kerk vandaan, waar van de kansel Mattheus 22:21 wordt gepredikt: "Geeft den Keizer wat des Keizers en Gode dat Gods is". En dat is een heel verstandig advies.
Leon Moonen, historisch reisverleider Cliotravel www.cliotravel.nl
