Op 12 september 2024 was het precies 80 jaar geleden dat de eerste geallieerde soldaten voet op Nederlandse bodem zetten in het Zuid Limburgse Mesch. Voor Midden Limburg duurde het nog zo’n twee maanden voordat het ook hier zover was. De afgelopen maand november stond in veel plaatsen in Midden Limburg in het teken van de herdenking van tachtig jaar bevrijding.
Op 25 september 1944 werd Thorn als eerste dorp in Midden Limburg bevrijd door de Belgisch-Luxemburgse brigade Piron maar de omstandigheden in Thorn waren desondanks alles behalve veilig waardoor begin oktober 1944 zo’n 1.500 inwoners alsnog hun heil elders moesten zoeken. Pas op 6 november 1944 lukte het Engelse troepen om de Duitsers definitief uit Thorn te verdrijven.
Op een bruggenhoofd na
Inmiddels vorderden de geallieerden vanuit Weert en Nederweert – plaatsen die al op 22 september 1944 waren bevrijd – in hun opmars richting Midden Limburg.
Uiteindelijk lukte het de geallieerden om de Duitsers op woensdag 15 en donderdag 16 november 1944 terug te dringen richting Maas en was de westkant grotendeels bevrijd op een klein bruggenhoofd na bij de sluis in Osen dat later toch nog een rampzalige rol zou spelen. Voor Wessem, Heel, Panheel, Beegden, Haelen, Nunhem, Horn, Roggel en Meijel staat die 16e november 1944 officieel te boek als de dag van de bevrijding. Het gebied rond de sluis bij Osen zou nog drie maanden het strijdtoneel blijven tussen de Engelsen en de Duitsers. Pas op 26 februari 1945 is ook het buurtschap Osen bevrijd.
Sjra Theunissen uit Beegden heeft die bevrijding als elfjarige jongen bewust meegemaakt.
“Toen de geallieerden op dinsdag 6 juni 1944 in Normandië landden dacht iedereen dat de oorlog snel voorbij zou zijn, maar helaas bleek dat valse hoop,”
vertelt Sjra. “Toen de geallieerden in september 1944 tot aan het kanaal in Panheel waren gevorderd dachten we weer dat het snel voorbij zou zijn, maar opnieuw hield het bange wachten aan. Wel vielen al de eerste granaten op ons dak. We waren gedwongen om in onze kelder te bivakkeren. Een granaat sloeg in bij een aanbouw van de oude pastorie vlak bij ons huis. Een granaatscherf doorkliefde een kinderbedje maar gelukkig brachten we op dat moment net de eerste nacht door in de kelder zodat het alleen bij de schade bleef. De toestand werd echter steeds nijpender. Fietsen, een bolderwagen, kortom alles wat bruikbaar was werd door de Duitsers gestolen.”
Huis Waerenberg
Op 28 oktober 1944 kregen de inwoners van Beegden de opdracht om te evacueren deels omdat het in de frontlinie te gevaarlijk werd en deels omdat de Duitsers bang waren dat de bevolking de verdedigingswerken zou saboteren. De beruchte kerkrazzia van 8 oktober waarbij 108 Beegdenaren werden meegenomen naar Duitsland was toen al geweest. Veel mannen die ondergedoken waren voor de razzia waren nog in Beegden waaronder Bert Theunissen, de vader van Sjra. De inwoners van Beegden moesten een goed heenkomen zoeken in de dorpen Horn, Haelen, Buggenum of Neer.
“Gelukkig hadden wij familie wonen op boerderij Waerenberg nabij sanatorium Hornerheide en daar zijn wij toen naartoe gegaan,” vertelt Sjra, “maar erg veilig was het daar ook niet want al één dag na aankomst op 29 oktober 1944 vielen de eerste bommen bij ons in de buurt, bommen die bedoeld waren voor sanatorium Hornerheide omdat de geallieerden vermoedden dat daar een geheime zender zou zitten.Dat was ook zo, maar de Duitsers hadden er blijkbaar lucht gekregen dat de Engelsen van plan waren om de zender te bombarderen want uitgerekend één dag eerder hadden ze de geheime zender verplaatst naar het Eind in Horn. Maar ook daar hebben de Duitsers er niet lang plezier van gehad want ook de Engelsen kwamen er achter waar de zender naartoe was verplaatst en hebben de zender alsnog in Horn uitgeschakeld.
Hoe is het mogelijk dat zowel de Duitsers als de Engelsen op de hoogte waren van elkaars acties,”
vraagt Sjra zich af. Wat heeft zich ondergronds afgespeeld? Een knap staaltje van spionage en contraspionage? “Gevolg was wel dat zowel bij het sanatorium in Horn als bij op het Eind in Horn vijf slachtoffers te betreuren waren.”
Vrolijk lachend
De dagen vóór de echte bevrijding waren ook rond huis Waerenberg verre van veilig. De familie Theunissen was weliswaar geëvacueerd naar de Waerenberg maar ook daar naderde het front. Sjra: “We zijn een maand lang op de Waerenberg gebleven. Als jongeling van 11 jaar had ik toch wel wat taken. Zo moest ik het vee verzorgen dat verborgen zat in de bosjes en ik moest ondergrondse onderduikers van eten voorzien en dat alles onder het toeziend oog van de Duitse bewakers die de brug over de Haelense beek in de gaten moesten houden.
Ik heb ontzettend veel respect gehad en nog steeds voor mijn oom en tante van de Waerenberg dat ze dit allemaal onder het oog van de Duitsers aandurfden.”
Op 16 november 1944 zijn de Duitsers definitief rond Waerenberg verdreven en konden de onderduikers van de verschillende boerderijen uit de omgeving tevoorschijn komen. “Ik zie ze nog blij en vrolijk lachend vanaf Houterhof aankomen,”
herinnert Sjra zich.
“Ik heb de bevrijding van 16 november 1944 dus niet beleefd in mijn geboortedorp Beegden maar vanuit ons evacuatieadres, net als veel Beegdenaren overigens.”
Duitse aalmoezenier
Maar voordat de geallieerden Beegden en omgeving bereikten hebben de Duitsers nog veel onnodige schade aangericht.
Sjra: “Op die dag vóór de bevrijding hebben de Duitsers verschillende kerken opgeblazen waaronder de kerken van Wessem, Haelen, Buggenum en ook de kerk van Beegden. Alleen de kerk van Heel bleef gespaard.
De bedoeling van de Duitsers was om vooral de torens op te blazen zodat de geallieerden die niet konden gebruiken als uitkijkpost.
De explosie van de kerk in Beegden moet enorm zijn geweest waardoor niet alleen de toren het moest ontgelden maar de complete kerk veranderde in een puinhoop. Ik herinner mij dat we bij terugkomst in ons huis op zolder een stuk eikenhouten balk van de kerk vonden dat door het dak naar binnen was geslagen en wij wonen in vogelvlucht toch zo’n honderd meter bij de kerk vandaan. Kun je nagaan wat voor een knal dat moet zijn geweest.”
Er is natuurlijk naar een reden gezocht waarom uitgerekend de kerk van Beegden het zo moest ontgelden.
“Het verhaal gaat dat een Duitse aalmoezenier vriendschap had gesloten met een godsvruchtige vrouw uit Panheel. Op zondag gingen ze altijd samen naar de hoogmis in Heel. Die aalmoezenier was ervan op de hoogte dat de kerken in de buurt opgeblazen zouden worden maar hij had de vrouw beloofd dat de kerk van Heel gespaard zou blijven. Dat is ook gebeurd.
De springstof die oorspronkelijk bedoeld was voor de kerk van Heel heeft hij bij de springstof voor de kerk van Beegden gedaan.
De kerk van Beegden kreeg dus een dubbele portie met gevolg dat de kerk van Beegden volledig werd verwoest.”
Oude appelkisten
Pas op 11 maart 1945, zo’n vijf maanden na de evacuatie, is het gezin Theunissen teruggekomen in Beegden. “Mijn vader en ik waren wel al eerder thuis geweest om ons vernielde huis een beetje te fatsoeneren. Er was veel kapot, zelfs de voordeur lag eruit. We hadden geen meubels meer, we moesten ons behelpen met wat oude appelkisten.”
Geleidelijk aan keerden in de maanden na 16 november 1944 de geëvacueerde Beegdenaren weer terug naar hun woningen in de hoop dat ze hun huis nog in redelijke staat zouden aantreffen. “Ik kan me voorstellen dat toen de geallieerden op 16 november 1944 Beegden binnentrokken, ze een spookdorp aantroffen met misschien een enkel achterblijver,” kijkt Sjra terug.
Beegden was weliswaar bevrijd maar de oorlog ging voorlopig nog gewoon door. Omdat de Engelse bevrijders in Beegden ingekwartierd waren werd Beegden vanaf de Maas nog regelmatig door de Duitsers onder vuur genomen. Door een granaatinslag kwamen op 28 november 1944, een ruime maand na de bevrijding, kwamen nog drie leden van het gezin Vullers om het leven.
Pas op 1 maart 1945 kwam eindelijk aan een lange frontperiode in Beegden een einde.
