75 jaar na de oorlog.
Interviewreeks over hoe de Tweede Wereldoorlog zo vele jaren na het einde nog steeds een rol speelt in het leven van Limburgers.
DE PILOTEN VAN HUNSEL
Ton Bosmans (57) uit Hunsel is sinds zijn jeugdjaren bezig met de neergestorte Lancaster in Hunsel. Eerst was hij vooral geïnteresseerd in de restanten van het vliegtuig maar langzamerhand verschoof zijn aandacht naar de piloten en ging hij op zoek naar het verhaal achter de bemanning.
“Hoe verschrikkelijk is een oorlog? In de nacht van 20/21 juli 1944 werd een Lancaster, een Engelse bommenwerper, in de buurt van de Nederlands-Belgische grens bij Hunsel door een Duits jachtvliegtuig beschoten en stortte vervolgens nabij de Schansstraat neer. 7 vliegeniers, in de bloei van hun leven, hadden geen schijn van kans om uit het vliegtuig te komen en vonden de dood. De meeste wrakstukken vielen in een cirkel van 500 meter rondom de crashsite op de grond.
De Lancaster was onderweg naar Homberg in Duitsland om een synthetische olieraffinaderij te bombarderen. Een Lancaster telde standaard 7 bemanningsleden: piloot, navigator, boordwerktuigkundige, radiotelegrafist, bomrichter, koepelschutter en staartschutter. De leeftijd van de vliegtuigbemanning was vaak jong. In het vliegtuig van Hunsel was de jongste zelfs 20 jaar, maar ook 18 jaar kwam voor. Menige vliegenier had geen autorijbewijs, maar vloog wel met een 30-ton wegend toestel naar het Ruhrgebied.
Ik ben in Hunsel geboren en getogen. Iedereen die in Hunsel woont is wel bekend met het neergestorte vliegtuig, omdat de bemanningsleden vlak naast het toegangspad naar de kerk zijn begraven. Je kunt niet om die 7 oorlogsgraven heen. Mijn belangstelling is begonnen toen mijn beste vriend en buurjongen Erik slaagde voor de Mavo en van zijn ouders een metaaldetector cadeau kreeg. Op het veld waar die Lancaster was neergestort vonden wij een insigne van de Engelse luchtmacht. Dat is het startpunt geweest om restanten van het vliegtuig te verzamelen. Ik heb inmiddels kastladen vol met onderdelen. Ik kreeg in de loop van de jaren ook materiaal aangereikt dat vlak na de crash door inwoners van Hunsel was opgepikt. Het plaatwerk van de linkervleugel is bijvoorbeeld wat verder van de crashsite terecht gekomen. Dat oprapen was overigens niet zonder gevaar, want de Duitsers aarzelden niet om op iedereen te schieten die te dicht bij de brokstukken in de buurt kwam. Maar het was aluminium dat de mensen goed konden gebruiken om bijvoorbeeld de wand van een kippenhok te stukken. Ik loop even vooruit op het monument waarover dadelijk meer, maar een poot van de V in dit monument, oorspronkelijk een draagbalk van de vleugel, heeft jarenlang als weipaal dienst gedaan.
De interesse in de bemanning van de Lancaster van Hunsel is vele jaren later ontstaan. Bij de ouders van mijn jeugdvriend kwam meestal rondom de kerstdagen familie van de staartschutter op bezoek. Deze Engelsen hadden verwanten in Breda en reden dan door naar Hunsel om een bloemetje op zijn graf te leggen. Wij toonden dan wel eens onze vondsten van de metaaldetector maar verder ging het contact niet. Ik had toch wel enige schroom om Engels te spreken en ik keek tegen deze bezoekers op, maar na enige tijd merkte ik wel dat het heel gewone mensen waren.
Er groeide wederzijds vertrouwen en ik weet het nog goed dat ik in 1999 een foto van de staartschutter ontving. Dat bracht alles in een stroomversnelling want nu wilde ik ook van de andere bemanningsleden een foto hebben. Ik ging eigenlijk op zoek naar het verhaal. Wie waren die mannen die in dat vliegtuig zaten? Ik had echter geen idee waar ik moest beginnen. Ik bezat alleen de namen want die stonden op de oorlogsgraven bij de kerk.
Vrij vlug daarna bezocht ik een Engels kerkhof in de buurt van Kamp Lintfort (Noordrijn-Westfalen- redactie) en daar liep ik toevallig een functionaris van de Engelse oorlogsgravencommissie tegen het lijf. Hij gaf mij een adres waar ik meer informatie kon krijgen. Daar heb ik een brief met de namen van de gesneuvelde piloten naar toe gestuurd en ontving ik een brief terug met de gegevens van het neergehaalde vliegtuig, type, vlieguren, waar het vliegtuig was opgestegen en het doel van de vlucht.
Via de website Ancestry wist een kennis van mij verschillende adressen te achterhalen. Al met al heb ik er 10 jaar over gedaan om de foto’s van bijna alle bemanningsleden bij elkaar te krijgen. Bijna, want van één vliegenier is dat niet gelukt. Tegen zijn vrouw had dit 38-jarige bemanningslid gezegd dat hij zich had aangemeld bij de Home Guard, bij ons bekend door de tv-serie “Daar komen de Schutters”. In werkelijkheid had hij getekend voor de RAF, de Engelse luchtmacht. Vermoedelijk om de centen want je werd dan niet ingeschaald als soldaat, maar als sergeant. Waar hij geen rekening mee heeft gehouden was de verplichting om dan 30 vluchten te maken. Op zijn eerste vlucht naar Duitsland werd hij al afgeschoten. Zijn vrouw bleef met 6 kinderen achter, kon dit verlies niet verwerken en heeft alle foto’s van hem in de kachel verbrand.
Inmiddels was bij de heemkundevereniging van Hunsel het idee gerijpt om voor de neergestorte piloten een monument te maken. De eerste contacten met de gemeente Leudal liepen stroef en de moed zonk de initiatiefnemers helemaal in de schoenen na ontvangst van een gemeentelijke rekening over leges en grondkosten. Ik heb toen de ambtelijke deuren gepasseerd en heb het plan rechtstreeks aan het gemeentebestuur voorgelegd. Ik werk in de buitendienst van de gemeente Leudal en wist de volledige medewerking van het College van B & W te verkrijgen. Op 4 mei 2009 hebben we dit monument aan de Schansstraat in Hunsel in aanwezigheid van 14 familieleden van de piloten onthuld.
De zorg voor de oorlogsgraven heb ik inmiddels ook op mijn schouders genomen. Op kerstnacht zorg ik bijvoorbeeld dat er een lichtje op hun graven brandt.
“They shall not grow old”, zegt het oorlogsgedicht dat bij iedere Engelse herdenking wordt voorgelezen. En dan te bedenken dat dit slechts één van de vele neergehaalde vliegtuigen was.
Eén verhaal tussen de vele verhalen. Het leidt maar tot één conclusie: oorlog is verschrikkelijk.
