In Hallo Magazines komt met ingang van de maand mei een nieuwe rubriek. Onder de naam HALLO ACHTERNAAM! zullen iedere maand enkele in Limburg veel voorkomende achternamen de revue passeren waarbij natuurlijk de betekenis van die namen uit de doeken wordt gedaan.
De familienaam Claessen is een patroniem, dus een achternaam die afkomstig is van de voornaam van een mannelijke voorouder met in dit geval de roepnaam Claes of Klaas. De zoon van Claes werd ooit Claessoon-/sone en daaruit ontstond de naam Claessen. Claes/Klaas dankte zijn voornaam aan de heilige Nicolaas.
Volgens de Nederlandse familienamenbank gaat de persoonsnaam Nicolaas terug op een Oud-Griekse naam die is samengesteld uit nikè = 'overwinning' en laos = 'volk'. De heilige Nicolaas was bisschop van Myra en is bij ons bekend als Sinterklaas. Deze Nicolaas was vroeger een heel populaire heilige en veel doop- en voornamen zijn van zijn naam afkomstig. Door iemand de naam van een heilige te geven, hoopte de ouders dat goede eigenschappen van de heilige overgingen op hun kind. De naam Nicolaas heeft geleid tot allerlei patroniemen waarin we de roepnaam Nicolaas nog herkennen. Naast de varianten op Claessen worden ook familienamen als Co(o)len, Koolen, Kohlen en Niolai en vanzelfsprekend Nicolaas met de heilige Nicolaas in verband gebracht.Ajax
Zijn er nog bekende Nederlanders met de achternaam Claessen? Volgers van Ajax kennen ongetwijfeld Davy Klaassen die dus ook zomaar Davy Claessen had kunnen heten.
Onze familienamen en hun betekenis
Er wordt wel eens beweerd dat we in Nederland al onze familienamen aan Napoleon te danken hebben. Dat is echter een onjuiste voorstelling van zaken want aan het begin van de 19e eeuw, wanneer onze regio bezet is door de Fransen, hebben de meeste mensen hier al een familienaam. Van waar die misvatting?
In 1810 wordt het Koninkrijk Holland van Lodewijk Napoleon door het Franse keizerrijk van zijn grote broer keizer Napoleon Bonaparte ingelijfd, met als gevolg dat de Franse wetten ook hier nageleefd moeten worden.
De Fransen hebben een wet uitgevaardigd waarmee zij een betere persoonsadministratie van de bevolking kunnen handhaven. Met hun zogenaamde Code Civil zijn regels voor de burgerlijke stand opgesteld die wij tegenwoordig ook nog toepassen. Geboortes, huwelijken en overlijdens worden vanaf de Franse tijd verplicht door het gemeentesecretariaat geregistreerd. Familienamen worden hiermee verplicht vastgelegd. In onze streken zijn familienamen echter al eeuwenlang gebruikelijk en ze dragen ook al lange tijd een erfelijk karakter. Dat een gelijkluidende familienaam vaak op verschillende manieren geschreven wordt, is terug te voeren op het feit dat velen vroeger het lezen en schrijven niet machtig waren.
Hoe komen wij aan onze familienamen?
Onze familienamen hebben een zeer diverse achtergrond. Ze kunnen afgeleid zijn van Germaanse en Christelijke voornamen maar verwijzen ook vaak naar een woonplaats, een veldnaam, een beroep, een uithangbord met een huisteken of naar een bepaalde eigenaardigheid van iemand.
Familienamen met een Germaanse of Christelijke voornaam als achtergrond
Onze verre voorvaderen, de Germanen hadden slecht één korte naam en die naam was gekoppeld aan hun denk- en leefwereld waarin het gebruik van wapens en het voeren van strijd belangrijk waren. Namen die verwijzen naar moed, dapperheid en overwinning komen dan ook veelvuldig voor. De familienaam Beeren is afkomstig van zo’n Germaanse naam want Beeren verwijst naar de naam Bernhard in de betekenis van ‘moedig als een leeuw’. De naam Brentjens vindt zijn oorsprong in de Germaanse naam Brand met de betekenis van ‘zwaard’. De in Limburg veel voorkomende achternamen Hendriks en Heijnen komen van het Germaanse Henric en dat was blijkbaar iemand die ooit machtig was in zijn woonplaats. Bij de komst van het Christendom naar deze streken worden de Germaanse namen gekerstend en zo wordt dan de Germaanse Lambrecht de Christelijke Lambertus. Uit Christelijke voornamen, vaak afgeleid van de namen van de apostelen, ontstaan familienamen als Driessen (Andreas), Thijssen (Mathias), Geelen (Michael) en Maassen (Thomas).
De pasgeborene wordt genoemd naar een heilige
Wanneer in de Middeleeuwen de verering van heiligen opkomt, worden heel wat pasgeboren kinderen naar een van heiligen van de zogenaamde heiligenkalender vernoemd. Zo verwijst de familienaam Theunissen naar de heilige Antonius, komt Boonen van Bonifatius en Vossen van Servatius. De familienaam Heiligers vindt zijn oorsprong in een voorvader die op Allerheiligen geboren werd en de familienaam Peskens verwijst naar een geboorte met Pasen.
Familienamen afgeleid van een voornaam, een beroep of een veldnaam of een huisteken.
Veel van onze familienamen, zoals Hermans en Jakobs, zijn afgeleid van een voornaam. In dit geval Herman en Jakob. Meestal betreft het de roepnaam van de vader. Minder vaak zijn familienamen afkomstig van de voornaam van de moeder. In de familienamen Beelen en Truyen herkennen we nog duidelijk de voornamen Isabella en Geertruida. Andere familienamen waarin onmiskenbaar de voornaam van een vrouw een rol speelt, zijn: Nieskens (Agnes), Berben (Barbara), Cillekens (Caecilia) en Baats(en) (Beatrix).
Ook kennen we familienamen die verwijzen naar de plaats waar de verre voorvader van afkomstig is zoals bij de familienamen van Buggenum en van Horne. Het voorzetsel ‘van’ wijst in dit geval niet op een adellijke afkomst. Een lichamelijke of geestelijke eigenaardigheid heeft ook geleid tot familienamen. Denk hierbij aan familienamen als de Krom, de Kale, de Lange, enz.
Andere familienamen verwijzen naar een door een voorvader uitgeoefend beroep. De naam Beckers verwijst naar het beroep van bakker en de achternamen als Brouwers, Mulders, Smeets en Schoenmakers behoeven vermoedelijk geen verdere uitleg. Veldnamen, ook wel toponiemen genoemd, zien we ook in vele familienamen terug. De familienaam Heymans verwijst naar iemand die op of bij de heide woonde en de namen Breukers en Opbroek verwijzen naar een nat perceel. Van de Voort woonde waarschijnlijk bij een voorde, een doorwaadbare plaats in een beek of riviertje en de familienaam Berghs in al zijn spellingsvarianten, refereert aan een verhoging in het landschap. De naam Verkoulen verwijst naar het omgekeerde.
Toen er nog geen huisnummers waren, werden de huizen vaak gekenmerkt door een huisteken of gevelsteen. In een tijd waarin lezen en schrijven bepaald niet algemeen was, waren deze uithangborden heel praktisch; de bewoner kon zich zo van anderen onderscheiden. Van de namen Kierkels/Krekels, Quaedvlieg, Hoefnagels en Klompen wordt aangenomen dat ze van dergelijke huistekens afkomstig zijn.
