-Trökgevónje pagina oet ’t reisdaagbook van Quirien van Haelen- Dit jaor höb ich mit Paose gein paoseier gezóch, mer zjwarte parels en hajetenj. Ouch de gebroekelike sjperjes mit sjónk en ‘n eike van mien mam ging mich naeve de naas. Ich mós ’t doon mit 'Ota 'ika, roewe tonien mit kokosmèlk en setroensap en mit ‘ne ananascocktail mit Tahitiaanse keneel. Ich vierde de Paose namelik op ’n paar amper bewoonde atolle in ’t eilanjeriek Frans-Polynesië. Neet veur mien plezeer netuurlik, mer zodet ich veur uch weer ’n bietje ‘n orzjeneel sjtökske kós sjrieve euver en in ‘t Limburgs.
‘t Exotische landj in de Sjtille Zuudzee wo ich mich ’n paar waeke ophaaj lik óngeveer aan de angere kantj van de waereld. ‘t Besjteit oet 128 eilendjes die versjpreid zeen euver 2.500.000 kielemaeter oceaan Biejein wone d’r amper 300.000 miense, mer ’t verrèk t’r van de haje. Väöl miense kinne ‘t van de Disneyfilm Vaiana of van de Olympische Sjpele. De surffinales vónje aafgeloupe zomer plaats op de bèste golf van Tahiti: Teahupoo. Op de kaart lik ‘t landj óngeveer aan de angere kantj van de waereld, bie Micronesië, Samoa en Fiji, mer dan nog get wiejer weg.
Ze sjpraeke hie o Tahit, Tahitiaans, ‘n aaj Polynesische taal mit heel väöl verwiezinge nao de zee. De tweede taal is Frans. Ómdet ’t landj toet veur kórt ‘n kóllonie van Frankriek waar, waerde Frans de insige toegesjtange taal op sjool, in de rechbank, bie insjtansies enz. ’t Tahitiaans leek te verdwiene, mer dankzie gebroek in de godsdeens euverlaefde de taal en óngertösse is ze helemaol trök. Sins 2006 is Tahitiaans ’n keuzevak op sjool, zeen de kurzesse aan de universiteit in ’t Tahitiaans en zeen d’r sjteeds meer pergramma’s in de orzjenele taal op de tillevisie. De polletiek zorgde d’rveur det de taal ouch weer in de administrasie en op formele plaatse gebroek waert.
’t Tahit waert mer door 125.000 sjpraekers gesjpraoke en pas sins 1900 gesjreve. ’t Is ’n bedreigde taal vanwaege ’t lege aantal sjpraekers, mer geit ’t de goje kantj op. De taal waert allein mer belangrieker. In ’n landj det zo enorm versjpreid lik, zeen de variasies binne die taal netuurlik enorm. Zelfs ich heur mit oordöpkes in nog of eine van Moorea, Takkapoto, Huka Hine, of Anaa kump. Net wie bie ós Limburgs, is ‘t ’n taal van variasies en is ederein greuts op ziene eige variant. Op de klein eilenj wo mer ’n paar hóngerd man wone, gaon kienjer vanaaf häör twelfde nao de middelbare sjool op ein van de hoofeilenj. Dao kómme ze döks pas in aanraking mit anger variante van häör taal. Es se trök nao häör gebaorte-eilandj kómme naeme ze die nuuj invlode mit. Daodoor verangert de taal van de kleinste eilendjes ouch lanksaam. Net Limburg.
Vanaaf vanmorge bön ich óngerwaeg mit ‘ne kano nao ’n gooj plaats óm nao parels te gaon duke. Hie vinjs se nogal väöl zjwarte parels. Miene gids zit ónger de traddiesjonele tatoeaasjes waat beteikent det hae erg wies en dapper is en geweldig kin navigere. Ich vertèlde ‘m ónger ‘ne sjtop op ’n klein sjtreepke landj det ich nog ‘ne sjtökske mós sjrieve veur de Hallo en vroog ‘m wie det zo good gelök waar mit die emansipasie van häör taal. Hae zei plechtig: ‘E ere te reira i te hoê fifi no te faaoromai, no te raveraa râ i te mau mea i roto i to oe iho rima’. Vrie vertaald beteikent det: ’t is gein kwestie van geduld, ‘t is ‘n kwestie van de roeisjpaan in eige henj naeme. Rowwen Hèze haet ós op ’t verkeerde bein gezat, dach ich.
De gids hool sjtil op ‘n plaats wo ’t net get deper waar dan op de anger plekke in de lagune. ‘Hie höbbe de oesters de diekste parels,’ zei d’r. ’t Verrèkde d’r van de blauwe rifhaje van ‘ne maeter of twee. De vinne kwame zo noe en dan baove water. ‘Die doon meistal nieks,’ zag t’r. ‘En es ’t mót gebeure, sjterf dan neet wie ‘ne octopus, sjterf wie ’ne hamerhaaj. Die gaeve zich neet flot gewónne.’ Waat ’n geweldige taal dach ich, det Tahit, mit zón sjoon sjpraekwäörd! ‘Allei, waat verrèkt ’t ouch,’ zag ich en leet mich ’t water inroetsje.
