'Póngele' is ein interessant waord det bekans neet mier gebroektj waertj. Mer waat beteikentj het? Väör te beginne kan 'póngele' het miërvoud zeen van 'póngel'. Eine póngel is ein dink det neet väöl mier waerd is; eigelik neet mier gebroektj kan waere. 'Waat höbs doe väör eine aoje póngel aan? Pak dich mer gauw ein anger bóks.' Ich huer het mien moder zoeë zègke. Wäörd die hetzelfdje, of intrintj hetzelfdje, beteikene zeen: 'lómmele', 'klómmele' en 'fóddele'. 'Fóddele' tèltj' troewes allein väör 'póngele' die zeen gemaaktj van sjtóf. Daoväör haje we, väör miense die vreuger aoj kleier ophaoldje, waal het waord 'fóddeleboer' mer neet 'póngeleboer.'
Mien vader zag waal èns as hae ein net maedje zoog: 'Det is geine póngel.' Efeng. Dames die 'geine póngel' wore, waerdje vreuger, net wie noe nog, dökker lastiggevalle door manskaerels. Haje die dames toen mer de mood gehadj väör te zègke: 'Sjei oet, of ich sjtamp dich recht ónger die póngele.' Det waas in mien jeugd nog ein normaal zin die as dreigement zeker haaj geholpe: de manskaerel in kwestie wis det zien kroeënjuwele gevaor lepe. Verder kan 'póngel' ouch nog beteikene: 'diene ganse ermood', 'dien sjaemel höbbe-en-haoje'. 'Marie, laot ós de póngel mer bie-ein goeëje!' Det zooj volges de äöverlevering letterlik de tekst van ein huweliksaanzeuk zeen gewaest.
Póngele is ouch ein werkwaord. 'Ich höb vanmiddig get in de haof gepóngeldj', beteikentj: 'Ich höb allerlei klein werk gedaon.' As se neet väöl óm handj höbs, mós se de tied mer óm zeen te póngele. Verleefdje sjtèlkes zitte dök aan ein te póngele. Dan blieve ze aan ein friemele, zich aanrake, sjtrieke. As het maedje of de jóng het geflikfloeëj meug zeen, kinne ze d'r eine kómaaf aan make mèt: 'Allei, sjei oet mèt det gepóngel.' Ich zoot èns in de liërarekamer aan de bótterham. Eine collega oet Remunj kaldje opvallendj väöl äöver seks. Halverwaege de pauze kwoom eine collega van de sjoeël oet Vénlo binne. Hae zat zich bie ós en vroog aan dae Remunsje: 'Enne, alles nog good in bèd?' 'Jao,' waas het antjwaord, 'hetzelfdje as bie dich. Wae póngele get aan.'
2022, waek 7
