Bekans alles waat klein waas en klein is gebleve, haet het zjwaor. Ouch oos Limburgse dialecte äöverkumtj det lot: het Nederlands kriegtj sjteeds mier de äöverhandj in oos taalgebied. Det is verklaorbaar en begriepelik: óngerwies, radio en tv, sjtudente die boete de provincie gaon woeëne, beväörbeeldj. Of het erg is, en wie erg, mót eder väör zichzelf oetmake. Kinne we die óntwikkeling taegehaoje as we zoje wille? Ich bèn d'r bang väör. Waat mich pien duit is de verloedering van het dialect det ich óm mich haer huer. As väörbeeldj neum ich ein uniek kinmerk van oos Limburgse taal: het gebroek van sjleiptoëen en sjtoeëttoeën. Mèt ein väörbeeldj kan ich die wäörd verduutsje.
'Dao vluugtj ein dieke bie, bie die bloom.' Bie (insekt) sjpraeke we korter oet (sjtoeëttoën) as bie (in de buurt van). Det lètste waord klinktj get langer en get liëger, (sjleiptoeën). Mèt sjleiptoeën of sjtoeëttoeën kinne we in oos dialecte dus in hetzelfdje waord versjil in beteikenis aanbringe. Anger väörbeeldje Naad (naam) en naat (nat); Zaod (zaad) en zaot (zout); Däör (dorens) en däör (deur). Mer we gebroeke het systeem ouch väör het versjil tösse inkelvoud of miërvoud aan te gaeve. Ein paerd - twië paerd; eine berg - twië berg; eine daag - twië daag. Het inkelvoud haet sjleiptoeën, het miërvoud haet sjtoeëttoeën. Het versjil is väör emes dae gein dialect sjpriktj bekans neet te huere en dus ouch amper aan te liëre.
Mer ich huer óm mich haer wie - ouch gebaore Limburgers - dit systeem loslaote door het Limburgs te verhollandjse. Väöral bie het óngersjied make tösse inkelvoud of miërvoud. Det gebäörtj op twië manere. As ich mèt sjtoeëttoeën zègk: 'Laot de erm èns kieke,' dan wètj eine Limburger det ich allebei de erm wil zeen. Mer waat huer ich al miër óm mich haer? 'Laot de erme èns kieke.' De Nederlandse maneer van miërvoud make, waertj toegepastj op het dialect. Of ouch: 'Laot de armen èns kieke.' Dan waertj het complete Nederlandse miërvoudswaord äövergeheveldj nao het dialect. Op die maneer versjangelere we oos dialecte tot versjangeleerdj Nederlands. Det mótte we neet wille.
2023, waek 37
