Niet zo lang geleden bezocht ik een concert van Spinvis, wat mij betreft één van de grootste artiesten die Nederland op dit moment rijk is. ‘Voor ik vergeet/dat ik jarig was/en een tictac in mijn neusgat had/ toen we naar Zeeland zijn gegaan’, dichtte de 62-jarige Spijkenisser in een nostalgisch nummer al op zijn debuutalbum.
Ik voel me altijd zeer verbonden met en geraakt door zijn teksten. Ook deze, want tictacs – ik weet niet eens of ze nog in de handel zijn – waren inderdaad fascinerende snoepjes die erg uitnodigden tot andere activiteiten dan opeten. In je neus stoppen kon er zomaar één van zijn, omdat kinderen nu eenmaal onderzoekend van aard zijn. Voor de ouders van Spinvis zal het best een gedoe zijn geweest, die zomervakantie in de jaren zestig, om de tictac weer uit het reukorgaan van hun zoon te verwijderen. De tekst van het lied laat verder onvermeld of het euvel verholpen werd door de jongen een keer goed zijn neus te laten snuiten, of dat er een Zeeuwse dokter met pincet aan te pas moest komen. Het lijkt in ieder geval echter onwaarschijnlijk dat er enig moment sprake zal zijn geweest van acuut levensgevaar.
Heel anders is dat met een modern verschijnsel dat in naam weliswaar lijkt op tictac, maar bij gebruik veel ernstiger gevolgen kan hebben. Mocht u namelijk denken dat we met Facebook en Twitter het absolute dieptepunt van gevaarlijke zinledigheid hadden bereikt, want dat denk ik zelf, dan heb ik nieuws voor u. En dat nieuws heet TikTok.
De nieuwe ster aan het internetfirmament die tot volledige vernieling van de menselijke communicatieve vermogens leidt, komt uit China.
Dat zou al genoeg reden tot zorg moeten zijn. Op het platform zijn slechts filmpjes te plaatsen met een lengte van drie tot maximaal dertig seconden. Hoewel er ook video’s van liefst drie minuten kunnen worden gemaakt. Maar beslist niet langer, want de aandachtsspanne van de gemiddelde gebruiker reikt al niet verder meer dan die van een goudvis. Voor de doorsnee TikTokker staat het bekijken van een speelfilm dan ook gelijk aan marteling. Zou je de persoon in kwestie willen dwingen tot het lezen van een boek, dan zou hij of zij je waarschijnlijk om de dood door de kogel smeken.
Dat alle Chinese spionagediensten zich al een aantal jaren helemaal suf lachen over zoveel westerse naïviteit is tot daaraan toe. En cyberpesten of racisme kenden we natuurlijk ook al van de andere zogenaamde social media. In januari 2020 werd bovendien al gemeld dat TikTok bewust het bereik van transgenders, obese gebruikers, gehandicapten en andere specifieke groepen had beperkt. En nu blijkt uit onderzoek van de Groene Amsterdammer en RTL Nieuws dat wie bijvoorbeeld graag naar video’s over afvallen kijkt, binnen een half uur terecht komt in een constante stroom van beelden over eetstoornissen, extreme diëten en broodmagere vrouwen. Het algoritme is sterk.
In de Verenigde Staten stierven vorig jaar zeven kinderen nadat ze hadden meegedaan aan een levensgevaarlijke uitdaging die rondging op TikTok. Bij de ‘black-out challenge’ probeerden deelnemers zo lang mogelijk hun adem in te houden. De overleden kinderen waren tussen de 8 en de 14 jaar. Een kinderarts die werd geraadpleegd in het bovengenoemde Nederlandse onderzoek zegt dat van grote tech-platformen zoals TikTok geen verandering te verwachten is. Die hebben om te beginnen te grote commerciële belangen. Over de andere belangen van TikTok hebben we het dan maar even niet. ‘Online lessen verdienen een plek op school. Je kunt niet voorkomen dat er triggers zijn in het leven. Maar je moet jongeren die uren per dag ronddwalen in een online omgeving wel wat leren. We moeten hen en onszelf ermee opvoeden, want dit gaat niet meer weg’ aldus de arts.
Het maakt mij alleen maar nog meer nostalgisch, wanneer ik naar Spinvis luister.
