De brief van “Protectie en Sauvegarde” die majoor Charles Smets in 1695 ontving van de gouverneur van Maastricht Johan Adolf van Sleeswijk-Holstein beloofde kasteel Nederhoven in Beegden te vrijwaren tegen plundering, inkwartiering en brandschatting door dolend krijgsvolk. Tenminste tegen deze mogelijke militaire overlast, gepleegd door de huursoldaten van de Hollandse stadhouder Willem III.
Het was een roerig jaar. De ongekende expansiedrang van de Franse koning Lodewijk XIV, de Zonnekoning, had weer eens tot een oorlog in de Zuidelijke Nederlanden geleid.
Hoewel Beegden tot het graafschap Horne, in die periode een leen van de prins-bisschop van Luik, behoorde en formeel neutraal gebied was, trokken de strijdende partijen zich van deze onpartijdigheid weinig aan.In de brief die heden ten dage ingelijst in de hal van het kasteel is te bewonderen, kunnen we lezen dat het kasteel bevrijdt dient te blijven “von alle gewelt, plunderinge, rantcoeneringe, brandschattinge, afbrekinge van daecken, huijsingen en de getimmerten”. De gouverneur, die tevens ook veldmaarschalk van het Staatse leger was, heeft vermoedelijk een handeltje in dergelijke schutbrieven bedreven.
De Sauvegardebrief van kasteel Nederhoven is namelijk een voorgedrukt exemplaar, waar met de ganzenveer alleen nog maar de naam van het kasteel en de handtekening van de gouvenerneur hoefde ingevuld te worden. Maar dat zo’n beschermingsbrief geen overbodige luxe is geweest, bewijst wel het feit dat de Middeleeuwse voorganger van dit kasteel vermoedelijk in het oorlogsgeweld van de Gelderse oorlogen (1516-1543) of aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) ten onder is gegaan. De wederopbouw van het huidige kasteel met de muurankers 1614 gebeurde tijdens het Twaalfjarige Bestand (1609-1621), zoals wel meer kastelen en huizen in Limburg in deze jaren van tijdelijke vrede werden hersteld.
De neutraliteitsgrenzen van het graafschap Horne werden dus eind 17de eeuw niet gerespecteerd. Dat op het landgoed Nederhoven ruim een eeuw later werd gebakkeleid over gemeentegrenzen, kunnen we constateren uit een landmeting uit 1813. Onder het toeziend oog van de burgemeester van Heel en de burgervader van Beegden werd de grens getrokken langs de scheidingsmuur tussen kasteel en bijbehorende boerderij, waardoor het kasteel bij Beegden en de hoeve bij Heel kwam. Sinds de samenvoeging van Beegden en Heel tot de gemeente Heel in 1991 heeft deze grens natuurlijk geen communale betekenis meer.
Dat geldt zeker na de gemeentelijke herindeling van 2007, waarin de gemeente Heel op haar beurt is opgegaan in de fusiegemeente Maasgouw. In het verleden dus een twistappel tussen de gemeenten Heel en Beegden, heeft kasteel Nederhoven bij deze laatste gemeentelijke herindeling tot Maasgouw een meer verzoenende rol gespeeld. De oprichtingsvergadering van de lokale partij Lokaal Belang, een samenvoeging van meerdere lokale partijen en vanaf het begin in 2007 de grootste politieke fractie in Maasgouw, vond in dit kasteel plaats.
De vraag is of dit met gevoel voor historie is gebeurd of dat dit puur toeval is geweest. Ik ben bang het laatste. Overigens leeft de kwestie Heel of Beegden wel nog bij de GPS-navigatiesystemen. Kasteel Nederhoven en Beegden leveren dan wel eens geen zoekresultaat op, omdat deze moderne kaarten het kasteel bij Heel hebben gevoegd. In feite dus niet juist.
Een gast die zich van leeftijdsgrenzen en eventuele Sauvegardes helemaal niets heeft aangetrokken is Magere Hein. Het is opmerkelijk hoe vaak hij al deze eeuwen vooral de mannelijke bewoners van het kasteel op jonge leeftijd heeft meegenomen naar gene zijde en vrouwen zonder echtgenoot en minderjarige kinderen zonder vader achterliet. Deze ban des doods werd met de verkoop van het kasteel in 1887 aan de Roermondse koopman Reinier Dahmen verbroken.
In het wapen van de familie Dahmen is een Magere Hein te zien. Misschien is dat wel een verklaring: “if you can’t beat them, join them”.
Dat is beslist een betere strategie dan een protectiebrief te kopen.
Leon Moonen, reisverleider naar geschiedenis www.cliotravel.nl
Met dank aan Johanna van Basten Batenburg-Dahmen (achterkleindochter van Reinier Dahmen en huidige bewoonster van het kasteel)
