Half september waren er verspreid over ons hele land activiteiten plaats in het kader van de open monumenten dagen. Erfgoed van velerlei aard is dan opengesteld om het publiek in de gelegenheid te stellen historische plaatsen te bezoeken die soms alleen dan te bekijken zijn. Monumenten kunnen kastelen zijn, molens, historische buitenplaatsen, maar ook oude fabrieksgebouwen, kerken of verdedigingswerken uit de oorlog. Noem maar op; allemaal interessant cultureel erfgoed uit een ver of meer nabij verleden. Hieronder vallen uiteraard ook musea, kunstcollecties en landschappen. Wij allen voegen door de geschiedenis alsmaar nieuwe elementen toe.
Waar ik met Monique dit jaar een bezoek aan erfgoed heb gebracht bestond dit voor een groot gedeelte uit levend erfgoed. Daar reken ik namelijk onze zeldzame landbouwhuisdierrassen toe. Deze zijn allemaal ontstaan, of liever gecreëerd, om in de omstandigheden van toen zo optimaal mogelijk dieren te houden. Ik zal een aantal voorbeelden noemen om dit te verduidelijken: Blaarkopkoeien bijvoorbeeld gaven gemiddeld melk, geen toppers, maar daarnaast ook een goed stuk vlees. Ze deden het erg goed op veengrond en werden dan ook vooral daar gehouden. Groninger- en Gelderse paarden waren vrij fors en gespierd voor het zware boerderijwerk, hadden grote voeten om door het land te ploegen zonder ver weg te zakken, maar liepen ook voor de koets of kar voor transport. Daarnaast hadden ze een rustig temperament waardoor eenieder er ook makkelijk mee kon omgaan, ook voor recreatieve doeleinden. Heideschapen zijn in staat om op een karig rantsoen op de heide toch vlees te produceren en ook nog het landschap en de heide te onderhouden, overal waar de herder hen naar toe leidt. Meerdere typen honden waren zowel vriendelijk en behulpzaam op de boerderij als waaks als er niet welkome gasten op het erf verschenen. Mee kunnen tijdens de jacht was nog een extra voordeel.
Bij al deze dieren, al dit levend erfgoed, is er vroeger op gelet dat ze meer dan 1 nuttige eigenschap hadden. We noemen ze ook wel dubbeldoel dieren. Kippen bijvoorbeeld die redelijk veel eitjes leggen maar ook nog genoeg vlees op de ribben hebben. En dat geldt dan zeker voor de mannelijke exemplaren. Er worden namelijk altijd evenveel haantjes als hennetjes geboren. Die leggen nul eieren en om te renderen zou het wel mooi zijn als er mooie filetjes aan groeien. Vroeger was dit alles logisch; nu blijkbaar niet meer. Veel mensen kijken liever weg van het noodzakelijk geboren worden van haantjes bij hennen die meer eieren produceren. In de praktijk lijkt de economie het daarin toch altijd te winnen….
Nu terug naar ons bezoek aan een historische boerderij in Groningen. De eigenaren waren al lang geleden overleden en de bijbehorende grond was verkocht aan de bedrijven in de buurt. De laatste eigenaar was een vrijgezel die te weinig onderhoud had gepleegd, waardoor veel erfgoed in verval was geraakt. Een groep enthousiastelingen uit het dorp had een stichting gevormd om dit over te nemen en met veel vrijwilligerswerk weer in oude glorie te herstellen. Zoiets als bijvoorbeeld Eynderhoof in onze regionen. Tijdens de erfgoeddagen houden ze jaarlijks open deur voor het publiek. Dit jaar werd daarnaast ruimte geboden aan de vereniging Het Groninger Paard om op deze dag te laten zien hoe deze paarden vroeger naar een stamboekkeuring kwamen. Ze werden bereden, trokken de koets en alle begeleiders liepen in prachtige oude klederdrachten. Een schouwspel als een museum van oude cultuur.
“Dat van vroeger” is overigens echt niet altijd beter; maar het blijft wel ontzettend mooi om te zien en het is te bijzonder om zomaar afscheid van te nemen. Laten we al het erfgoed koesteren, levend of dood. Het is met zorg gecreëerd en veel te waardevol om te verwaarlozen.
