Afgelopen maand was het de Maand van de Geschiedenis. Jaarlijks proberen tientallen organisaties en meer dan duizend culturele instellingen, bibliotheken en boekhandels met dit grootste geschiedenisevenement van Nederland de historie onder de aandacht van het volk te brengen. Dit jaar was het thema 'Opstand'.
Een thema dat verre en recente geschiedenis verbindt en daarom aan zou moeten spreken.
En het is waar, opstanden waren er ook vorige maand genoeg. Maar ik heb er op deze plek eerder op gewezen: in deze regio zijn we niet zo van de revoltes. Daaraan kun je zien dat het hier -ondanks regelmatig geklaag - best wel goed gaat. Daar worden mensen behoudend van. Het probleem is echter dat er altijd wel een deel van de bevolking is dat om uiteenlopende redenen niet deelt in de welvaart, de gezondheid of het geluk. En als je dat deel maar lang genoeg negeert, transeneert of nog erger, kookt het potje vroeg of laat vanzelf over.
Zo waren daar de woonwagenbewoners die om aandacht vroegen voor de wijze waarop zij door een 'uitsterfbeleid' geconfronteerd werden met steeds minder standplaatsen, ellenlange wachtlijsten en daarmee een bedreiging van hun leefwijze. Ombudsman en het College voor de Rechten van de Mens hadden al geoordeeld dat dit discriminerend was, maar er gebeurde toch eigenlijk bitter weinig voor de bewoners zich écht gingen roeren. Dat ging overigens niet gepaard met het gooien van stenen door raadzaalruiten of het bedreigen van bestuurders (tegenwoordig toch erg in zwang), maar door een keurig aangekondigde demonstratie, spandoeken en de bezetting van een brak stuk grond waar verder niemand last van had. Menige 'Blokkeerfries' had er iets van op kunnen steken.
Want dat de ene opstand de andere niet is bleek wel daar in Leeuwarden, waar de rechters toch vooraf nog eens heel duidelijk hadden gemaakt dat het voor- of tegen een bepaalde fictieve figuur dan wel karikatuur zijn, hier letterlijk niet in het geding was. Die 'discussie' zorgt inmiddels al ruim vijf jaar voor hysterische taferelen, maar daar ging het domweg niet om. Naast het feit dat mensen die part nog deel hadden aan de situatie onnodig op een snelweg in gevaar waren gebracht, was hier een andere groep mensen aangetast in hun grondrecht: iedereen heeft in dit land namelijk nog altijd het recht om in het openbaar bijeen te komen om te betogen. Bovendien vond één en ander, naar het zich laat aanzien, in een aantal gevallen plaats onder dreiging van geweld.
En daar houden naar mijn idee de meeste rechten op: waar ze misbruikt worden om die van anderen te ontnemen. Vaak gaat het nog goed. Blijven we luisteren. Gebruiken we argumenten om een mening te onderbouwen, in plaats van niet gehinderd door enige kennis maar wat te roepen.
Dan tonen we empathie in woord én daad, leven we ons dus in in die ander. Dan proberen we te begrijpen waarom die zegt wat hij of zij zegt’.
Maar steeds vaker gaat het helaas fout. Niet alleen vanuit burgers naar elkaar toe, maar ook vanuit de overheid. Tijdens de inhuldiging van Willem-Alexander werden mensen die vreedzaam demonstreerden tegen de monarchie gewoon opgepakt. Terwijl ze nota bene toestemming hadden van de burgemeester. En na de betogingen van de woonwagenbewoners stuurden diverse burgemeesters een brief naar minister Ollongren, waarin onder meer stond dat zij een praktijk zagen 'waarbij georganiseerde en ondermijnende criminaliteit een eerbiediging van de culturele identiteit van Sinti, Roma en woonwagenbewoners onder druk zet'. Waarin ik toch weinig anders kan lezen dan dat het wangedrag van een deel wordt afgewenteld op de totale bevolkingsgroepen.
Op het moment van schrijven was mij niet duidelijk of burgemeesters uit onze regio die brief ook ondertekend hadden. Maar ik hoop en denk het niet. In Leudal werden in ieder geval normale gesprekken gevoerd en de afspraken op papier gezet. En mocht het gemeentebestuur zich daar niet aan houden, nou, dan is er altijd nog dat recht op protest en demonstratie.
Dat zo'n Maand van de Geschiedenis zin heeft, lijkt me in ieder geval weer eens meer dan duidelijk geworden. Het is af en toe blijkbaar noodzakelijk het geheugen van mensen wat op te frissen. Al was het maar omdat, zoals een collega-columnist en historicus het in het kader van die geschiedenismaand schreef,
'je de machten, de gevaren én je eigen moedeloosheid moet trotseren, wil je beschermen wat van waarde is.'
