Steeds meer mensen worden het slachtoffer van bankfraude. Met name ouderen zijn vaak het doelwit van criminele bendes, die almaar sluwer en gemener worden in hun handelwijzen. In Limburg wisten dieven zich, alleen al vanaf begin dit jaar tot september, via deze vorm van oplichting zo’n twee miljoen euro toe te eigenen. Het gemiddelde schadebedrag: ergens tussen de 20.000 en 25.000 euro. Ook Leudal, Nederweert en Maasgouw ontkomen niet aan deze duistere praktijken. Tijd om in gesprek te gaan met de politie. Want wat kunnen we doen? En vooral: wat moeten we niet doen..?
Frank Mans en Martijn van Eijck zijn allebei wijkagent in Leudal. Frank (57) al jaren, Martijn (27) daarentegen is kersvers. Daarmee vult het duo elkaar mooi aan. Maar ze weten allebei precies hoe criminelen te werk gaan: op verschillende manieren. Soms bellen ze mensen en doen ze zich daarbij voor als bankmedewerkers. Slachtoffers worden dan ‘gewaarschuwd’ dat er verdachte activiteiten op hun rekening zouden zijn waargenomen. Vervolgens wordt die mensen bijvoorbeeld geadviseerd om al het geld over te maken naar een zogenaamde kluisrekening.
Nepkoerier
Een andere methode is dat de criminelen ‘hulp aanbieden’ bij het ongedaan maken van een hack, waarna de computer van mensen op afstand overgenomen wordt door een handlanger. Een nog brutalere vorm is dat een nepkoerier zogenaamd de oude pas komt ophalen. De pincode is dan meestal al afgetroggeld via een medeplichtige aan de telefoon.
Om vertrouwen te winnen wordt dan zelfs aangeboden de oude pas door te knippen, maar dan weer net niet dwars door de magneetstrip op de achterkant, waar juist de belangrijke informatie op staat.
Overrompeling
‘Als mensen deze verhalen horen begrijpen ze het vaak niet. Dan moeten toch al je alarmbellen gaan rinkelen, zeggen ze dan’ zo verzucht Frank.
‘Maar die mensen realiseren zich niet de kracht van zo’n overrompelingsstrategie. Je wordt opgebeld, kort daarna staat er ook iemand aan de deur. Combineer dat met overredingskracht en een schijnbaar correcte benadering.
En dan natuurlijk de paniek die toeslaat bij het slachtoffer. Want er gebeurt iets met je rekening, je gelooft dat al je geld in gevaar is! Je denkt dat je geen tijd meer hebt om na te denken, je gelooft dat je meteen moet handelen. En dan staat daar plots die ‘hulp’ voor je deur. Voor je het weet is je pasje weg, inclusief pincode. En waar wordt nu al jaren op gehamerd? Ik roep het ook al sinds de pinpas is uitgevonden: ‘Je mag alles van me weten, behalve mijn pincode! Iedereen heeft dat ooit geleerd. Toch gaat het nog steeds mis.’
Schaamte
Achteraf, als de rust enigszins is weergekeerd, komt het besef en daarmee vaak de schaamte. Dat is misschien begrijpelijk, maar ook zinloos. Frank: ‘Belangrijker is dat mensen zich goed bewust worden van een aantal feiten. Ik vroeg laatst aan een slachtoffer: hoe vaak bent u de afgelopen veertig jaar gebeld door uw bank? Hoe vaak is u in die periode door gevraagd de code van de e-reader in te toetsen?’ Op beide vragen luidde het antwoord: ‘Nog nooit.’ De bank belt niet. En de bank komt al helemaal niet aan je deur. Realiseer je dat goed als er iemand met een kletsverhaal voor je neus staat.’
Pakkans
‘Het kan iedereen gebeuren en het gebeurt overal’, vult Martijn aan. ‘Door heel het land.
Maar je ziet wel dat criminelen een voorkeur hebben voor landelijk gebied, zoals onze regio. Enerzijds omdat daar de doelgroep van ouderen groter is en anderzijds omdat er helaas minder blauw op straat is dan in de stad.
Waardoor de pakkans dus relatief kleiner wordt.’ Een langdurige observatie vooraf van potentiële slachtoffers door de daders is niet eens nodig, weet de jonge agent. Op het ‘darkweb, een onderdeel van internet dat niet rechtstreeks vindbaar is voor zoekmachines’ vindt onder criminelen een levendige handel van datasets plaats. ‘Gegevens als adres, telefoonnummer, e-mail, gezinssamenstelling, werk, al die zaken die mensen ooit ingevuld hebben toen ze een reis boekten of aan een winactie meededen, kunnen via een ‘hack’ gestolen worden. Dat is een schat aan informatie voor criminelen. Gelukkig kunnen wij ook onze opsporing daarop instellen. Er is tegenwoordig nu eenmaal een fysieke én een digitale samenleving.’
Faciliteren
‘Wat we echter ook vaak zien is dat kinderen en kleinkinderen de oudere generatie willen faciliteren, zo van: hier hebben jullie ook een smartphone pa en ma’ gaat Martijn verder. ‘Maar een goede uitleg ontbreekt vaak. De app van internetbankieren wordt geïnstalleerd, zonder dat men verder een idee heeft hoe het werkt’. De vraag of mensen het überhaupt willen lijkt zelfs niet eens relevant.
Het zijn feiten die bevestigt worden door René Stokbroeckx, voorzitter van de KBO in Haelen wanneer we die een dag later bellen. ‘Ook wij doen niet anders dan mensen waarschuwen. Leg die telefoon op als ‘de bank’ zich meldt. De bank belt nooit. Maar ik zou ook graag een oproep aan kinderen en kleinkinderen willen doen.
Wees alerter en bescherm de oudere generatie door hen op deze risico’s te wijzen.’ Wat meer tijd investeren om ouderen meer persoonlijk te helpen met digitale zaken, is bovendien wellicht ook een optie voor de jongere generatie.
Preventie
Gelukkig zijn er ook diverse preventiewebsites, waarvan veiligbankieren.nl wellicht de belangrijkste is. Martijn: ‘Die is vanuit alle banken samen opgezet en vooral gericht op de oudere doelgroep. Maar ook fraudehelpdesk.nl, vanuit de overheid, politie en banken biedt veel nuttige informatie. Frank heeft tenslotte een heel belangrijk tip voor mensen die iets zien gebeuren waarvan ze denken dat het niet in de haak is. ‘Want iedereen met gezond verstand weet wel zo’n beetje wat het normale straatbeeld is in de eigen wijk.
Zie je dus iets wat je niet vertrouwt, handel dan volgens het STAR-principe. Die letters staan voor: Signaleren Telefoneren Appen Reageren. Bel 112. Ik weet het, we hebben jaren gehamerd op: ‘alleen bij bloed-spoed’ bel je het alarmnummer. Maar ook in zulke gevallen mag, nee, moet je 112 bellen!
De kans dat we de daders op heterdaad kunnen pakken wordt dan veel groter. En gebruik de camera van je smartphone, ook voor eventuele kentekens van auto’s.’ Als het achteraf loos alarm blijkt is dat niet erg, geeft Martijn nog aan. ‘We kunnen beter een keer te veel komen, dan dat we achter de feiten blijven aanlopen.’
Mensen die vragen hebben over dit onderwerp mogen Frank en Martijn ook e-mailen via wijkagent-leudal@politie.nl
Onderstaande websites bevatten extra informatie en telefoonnummers. Stel zelf uw telefoon en websitelijst samen.
In geval van nood heeft u dan alles direct bij de hand.
https://www.fraudehelpdesk.nl/
https://www.veiligbankieren.nl/
https://www.politie.nl/aangifte-of-melding-doen/aangifte-van-oplichting.html
https://www.rabobank.nl/particulieren/veiligbankieren/andere-vormen-van-fraude/
https://www.abnamro.nl/nl/prive/abnamro/veilig-bankieren/phishing-valse-email-fraude-melden.html
https://www.regiobank.nl/service/online-bankieren/veilig-bankieren/fraude-en-incidenten-melden.html
https://www.ing.nl/de-ing/veilig-bankieren/fraude-melden/meld-fraude-direct/index.html
