Herman Maashof in Ospel
De Herman Maashof in Ospel is eigenlijk een hofje. Er liggen amper 7 huizen, maar het zijn wel mooie vrijstaande villa’s. Een dergelijke luxe woning kon de naamgever van het hofje Herman Maas (Oostrum 1877- Eindhoven 1958) zich waarschijnlijk niet veroorloven. In Ospel heeft hij van 1903 tot 1911 als leraar aan de openbare school gestaan.
Naast onderwijzer was hij ook schrijver. Dan behoorde je in die tijd beslist tot de elite van de gemeenschap,
maar toch is hij berooid en verguisd gestorven. Hoe heeft het zover kunnen komen? Heel in het kort: door zijn auteurschap.
Hij schreef namelijk veel maatschappijkritischer over het dagelijkse leven in het veengebied dan die andere, bekendere peelschrijver Toon Kortooms, wiens boeken door literaire critici worden gezien als pretentieloos vermaak. Deze kwalificatie gaat beslist niet op voor het werk van Herman Maas. In zijn bekendste peelroman ‘De Verstooteling’ uit 1907 hekelde hij de sociale wantoestanden, de gedwongen winkelnering, de uitbuiting van de veenarbeiders en de onbeperkte macht van lokale machthebbers en clerus in de Peel.
Vooral met de kerk kwam hij in een diepgaand conflict. De bestaande gezagsverhoudingen waren volgens de kerk nu eenmaal rechtstreeks afkomstig van God, waartegen de in hun ogen duivelse Maas zich dus met hand en tand verzette. Dat heeft hem uiteindelijk zijn baan als leraar gekost, want in het begin van de 20ste eeuw rukte het bijzondere katholieke onderwijs op ten gunste van het openbare staatsonderwijs. Toen de zusters van de Kreppel van Heythuysen in Ospel in 1911 les kwamen geven, liep de openbare school al vlug leeg en werd Herman Maas als boventallige leerkracht ontslagen. Op een baan in het katholieke onderwijs hoefde hij uiteraard niet te rekenen.
De aanstelling van Maas op een openbare lerarenopleiding in Venlo leidde in 1917 zelfs tot Kamervragen van de katholieke fractie in het parlement. De strijd van Herman Maas trok een zware wissel op het familieleven.
Zijn depressieve echtgenote werd blijvend opgenomen in een psychiatrische inrichting. De verbitterde Maas raakte in de jaren dertig in de ban van het Mussolini-fascisme en werd lid van het Nationaal Front, een fascistische, antikapitalistische splinterpartij. Tijdens de Bezetting werd hij lid van de door de Duitsers gecontroleerde Nederlandsche Kultuurkamer. Na de oorlog werd hij hiervoor ter verantwoording geroepen, maar niet veroordeeld.
Deze dweperij met extreemrechts werpt toch wel een smet op het blazoen van de onverschrokken strijder voor sociaal recht. Herman Maas werd begraven in Eindhoven. Naar eigen zeggen heeft hij in zijn leven getracht het mensdom en de kunst te dienen.
Tekst: Leon Moonen
