In Haelen ligktj de Kesjtiëllaan, of de Gelei. In het Nederlands is det ein 'allee'. De Dieke Van Dale geuftj dees beteikenis väör 'allee': laan of breije waeg tösse twië of mier rieje buim. Det is precies waat de Gelei is: de laan nao kesjtiël Aldenghoor. Dao sjtaon rieje buim naeve. Höbbe de wäörd 'gelei' en 'allee' get mèt ein te make, vroog mich pas ein vaste laezeres van Modertaal? 'Gelei' kumtj in eder geval van oos eige werkwaord 'leie', ouch 'geleie'. Ein 'leiplantj' kins se langs eine rek naeve de moer laote gaon wies doe wils. En eine 'leigraaf' is ein gegrave luip of ziep väör water weg te leie woeë se het haer wils höbbe. In ein aod sjpraekwaord is de beteikenis dudelik: 'Doe kins eine aezel waal nao de baek leie, mer hem neet dwinge väör te zoepe.'
Het zooj in oze tied gemaekelik op miense kinne sjlaon die óntkinne det corona ein gevierlik virus is. Die zoojs se het leefst èns langs de ic-bèdde mèt coronapatiënte wille leie. Efeng. Het waord 'allee' kumtj van het Franse 'allée' en is door de soldaote van Napoleon nao oos sjtreke mètgenaome. In het Frans beteikentj het van alles, mer ouch 'laan'. Die deftige beteikenis is indertied dinkelik äöver gepaotj in het waord 'gelei' det toen al besjtóng. Allewiel zoje we het waord 'allee' in zien gehiel äöverneme en oos eige waord laote valle, vreuger wore ze get zuniger op häör taal.
Op zeuk nao informatie keek ich ouch in het waordebook van't Moferts, gesjreve door Dr. Pierre Bakkes. Bie het waord 'leie' sjtóng ein oetdrökking die ich neet kós: 'Zich laote leie wie ein reets geitje.' Het waord 'reets' waas ich fieftig jaor neet mier taegegekómme. Waat bie eine hóndj 'luips' hètj en bie ein verke 'bräöstig' is bie ein Mofertse geit 'reets'. Mien moder gebroekdje het waord ouch. Bie bepaoldje maedjes mós ich oet de buurt blieve, die wore 'reets'. In mien ónsjöldj dach ich det ze 'gevierlik' bedoeldje. God weit woeë ich mich haer haaj laote leie ... as ich toen het Moferts waordebook haaj gehadj.
2020, waek 43
