Ik heb de indruk dat de inwoners van Leudal doorgaans een beetje behoudend zijn. Mag ik dat zo voorzichtig uitdrukken? Dat betekent waarschijnlijk dat de meerderheid van tradities houdt. En aangezien we zoiets als Black Friday al tot een soort nationale feestdag hebben gebombardeerd, heeft u er vast geen bezwaar tegen dat ik nu ook start met een jaarlijks gebruik. Of eigenlijk ben ik daar de vorige jaarwisseling al mee begonnen. Ik heb het over een buitengewoon optimistische column. U zit in deze tijd niet op nog meer mismoedigheid te wachten, kan ik mij zo voorstellen. Zeker niet na mijn vorige column en al helemaal niet na die van Ilja Leonard Pfeijffer in HP/De Tijd, waarin hij de eerste contouren van een burgeroorlog in Nederland schetst.
Dus vooruit: wat stellen we daar tegenover? Het antwoord kreeg ik gelukkig tijdens de Socrateslezing van Rob Wijnberg. Wijnberg is – u raadt het al – filosoof en oprichter van journalistiek platform De Correspondent. Hij schreef boeken met prachtige titels als ‘Nietzsche en Kant lezen de krant’ en ‘Mijn tafelheer is Plato’, waarvan samen meer dan 150.000 exemplaren zijn verkocht.
Het thema van zijn verhaal was waarheid.
Waarheid is door de eeuwen heen een product geworden,
betoogde Wijnberg. Het kan worden verkocht en geconsumeerd, met afbrokkelende solidariteit en groeiend populisme tot gevolg. En dat had weer polarisatie tot gevolg. Althans, dat laatste geloven veel mensen. Maar Wijnberg stelt dat dit slechts onze perceptie is. Wij geloven dat tegenstellingen groeien, maar dat is volgens hem niet in werkelijkheid zo. En daar overlapte zijn verhaal mijn column van vorig jaar, toen ik een al even inspirerend verhaal omschreef dat Charles Groenhuijsen vertelde. Die illustreerde dat we denken dat het heel slecht gaat met ons en de wereld, omdat media en social media de nadruk leggen op slecht nieuws. Nog een reden derhalve voor u, om voor het einde van het jaar nog een boosterprik bij mij op te halen.
Vroeger was het erger. En die zuilen van toen, dat waren pas échte ‘bubbels’. Daar kunnen geen hedendaagse algoritmes tegenop!
Al moet ik toegeven dat het neoliberalisme een pr-afdeling heeft die er mee kan concurreren.
Dat maakt die ideologie - als we het verschijnsel al zo kunnen noemen - echter nog geen waarheid. Daar zijn we inmiddels ook wel pijnlijk achter gekomen. Feit is wel: we zijn het als samenleving eigenlijk over zoveel eens, dat hetgeen wat afwijkt ons meer en meer irriteert. Maar we hebben heus meer gemeen dan we denken. En waarheid, aldus Wijnberg, is wat we delen. Het was een optimistisch verhaal kortom, tegen cynisme en vóór verandering. Maar ook tegen de angst voor het niet weten, wat in feite angst voor onzekerheid is. Terwijl het niet erg is om eens wat vaker geen mening te hebben. Vooral over zaken waar je toch al de ballen verstand van hebt, lieve lezers. Het is écht prima om daar gewoon voor uit te komen. U zult mij ook nooit een loodgieter horen uitleggen, hoe die de leidingen moet monteren.
Na de lezing nam plots een oudere dame het woord. Ze zei: ‘Waarheid bestaat niet. Sterk overeind blijven in het ‘niet weten’ is een echter vorm van wijsheid. En wijsheid is beter hanteerbaar dan waarheid.’ Die woorden leken mij van dermate geestelijke vermogens te getuigen dat ik besloot alleen maar eens goed te luisteren, een toch ook wel vaak onderschatte activiteit dezer dagen. Zeker toen ze later nog sprak over het gebrek aan vertrouwen in de wetenschap, maar ook over de devaluatie van de term vriendschap zoals iemand anders het benoemde. ‘Idealiter breiden we de cirkel waartoe we behoren uit tot de groep ‘mens’, zo koos de dame tenslotte haar invalshoek.’
Dat lijkt mij vooralsnog inderdaad vooral een ideaalbeeld. Maar als we dat nu met z’n allen toch een beetje proberen, dan kan 2022 volgens mij best een goed jaar worden...
