75 jaar na de oorlog
Interviewreeks over hoe de Tweede Wereldoorlog zo vele jaren na het einde nog steeds een rol speelt in het leven van Limburgers.
Leon Vossen (69) uit Roggel is het oudste kleinkind van de verzetsfamilie Vossen uit Haelen. Deze familie staat centraal in het openlucht spel Vossen van de Spik, dat in de maand september diverse keren bij de Spikkerhoeve in Haelen wordt opgevoerd.
Er was op zijn zachtst gezegd wel enige huivering toen ik vorig jaar vernam dat schrijver Frits Criens contact met ons zocht om een toneelstuk over de verzetsdaden van de familie Vossen te maken. Mijn oma was sinds 1932 weduwe en leefde tijdens de oorlog met haar 8 kinderen op De Spik; een afgelegen boerderij tussen Haelen en Heythuysen. Het gezin heeft talloze onderduikers opgevangen en neergehaalde geallieerde piloten doorgesluisd naar de Belgische grens.
Mijn vader Rie was trouwens een kind uit het eerste huwelijk van Andreas Vossen. Mijn echte oma Geertrudis Salimans overleed al in 1918 en mijn opa hertrouwde met haar zus Antonia Salimans met wie hij nog een aantal kinderen kreeg. Zij werd op zijn Limburgs Moder Vossen genoemd en was de spil van het verzet op boerderij De Spik.
Goede herinneringen
Ik heb goede herinneringen aan de hoeve. Ik ben van na de oorlog en in mijn kinderjaren woonden wij in Leveroy. Ik herinner mij heel goed de kermisbezoeken aan De Spik. Familiefeesten werden op de koestal gevierd, waarbij Nederlandse vlaggen de lelijke plekken op de muur camoufleerden. Het was een warm nest, erg gezellig en levendig maar over de oorlog werd tijdens die bijeenkomsten nooit gesproken. Het gezin was niet geheel ongeschonden uit de oorlog gekomen. Ga maar na. Oom Piet was tijdens een razzia doodgeschoten en drie broers waren in het zicht van de bevrijding opgepakt om te werken in Duitsland.
Natuurlijk zorgden de verzetsactiviteiten voor veel angst en stress. Daar werd ik tijdens de eerste toneelrepetitie die ik mocht bijwonen mij heel erg van bewust. De acteurs speelden o.a. de waar gebeurde situatie na toen mijn oma en haar kinderen door de Duitse Sicherheitspolizei tegen de muur werden gezet en zwaar met geweren werden bedreigd om hun wil te breken.
Na de oorlog was er geen psychische opvang. De mensen moesten het zelf opknappen. Het verleden werd doodgezwegen om geen oude wonden open te rijten.
Er verschenen wel eens publicaties over het verzet op De Spik, maar mijn ooms en tantes hebben daar nooit aan meegewerkt. Van ons leed hoeft niemand rijk te worden, werd er dan gezegd. Inmiddels zijn ze allemaal overleden.
Toch samenwerken
De vraag van Frits Criens om assistentie van de familie bij het toneelstuk kwam dus bij de tweede generatie terecht. In totaal zijn we met 19 neven en nichten, waarvan ik de oudste ben. Natuurlijk leefde in het achterhoofd de gedachte dat onze ouders nooit zouden hebben meegewerkt en de eerste reactie was dan ook om de deur gesloten te houden. Langzamerhand rijpte wel het inzicht dat je dan ook niets kunt zeggen over het uiteindelijke resultaat, terwijl het toch over jouw familie gaat. We hebben na familieoverleg dan ook besloten om tegen de familietraditie in, wel medewerking te verlenen en dat een afvaardiging van de familie dit zou verzorgen. Ik mag zeggen dat schrijver Frits Criens en regisseur Johan Korten alle aanvankelijke twijfels helemaal hebben weggenomen. Het is beslist niet commercieel en met winstbejag opgezet. De stichting die het toneelstuk Vossen van de Spik op de planken brengt, werkt met toneelamateurs en vrijwilligers en een eventuele winst vloeit terug naar het lokale verenigingsleven. Niemand vult zijn zakken en dat is erg belangrijk voor onze familie.
Verzet vanuit naastenliefde
We hebben een inzage gehad in het script en mochten er ons zegje over doen. Het voelt als een eerbetoon aan Moder Vossen en haar kinderen. Nee, het is een heel prettige samenwerking met korte lijntjes en we worden goed op de hoogte gehouden. Waarom mijn oma in het verzet ging, vraag je? Zij was een gelovig en plichtsgetrouw mens, die naastenliefde hoog in het vaandel had staan. Dat is de basis geweest en voor de rest zal de familie er van lieverlee in zijn gerold. Kijk eens naar De Spik hoe verlaten die boerderij tegenwoordig nog ligt. Er was zelfs in de jaren zestig nog geen elektriciteit en stromend water. Een ideaal oord voor de illegaliteit en het verzet. Zij heeft nooit met haar verzetsverleden gepronkt, daarvoor was ze veel te bescheiden. Dat gold ook voor mijn vader.
Onderscheiding of toch die sigaar?
Ik weet nog dat hij in de jaren zeventig samen met enkele familieleden op het gemeentehuis in Roermond werd ontboden voor een Franse onderscheiding als dank voor de hulp aan krijgsgevangenen uit dat land. Hij had veel liever een Ritmeester-sigaar opgestoken en een wandeling naar het veld gemaakt om de gewassen te bekijken. Eigenlijk is de hele familie zo, want het is natuurlijk prachtig dat oma en onze ouders met dit toneelstuk worden geëerd voor hun moed en inzet, maar de oorlog zal nu echt niet een veel besproken onderwerp in de familie worden en we gaan zeker niet naast onze schoenen lopen. Ikzelf kom regelmatig in de buurt van Verdun in Frankijk, een verschrikkelijk slagveld uit de Eerste Wereldoorlog. Toch kwam er nog een Tweede Wereldoorlog en er zijn nog steeds oorlogen. Ik denk wel eens: ondanks de geschiedenis van mijn familie zal de mensheid het nooit leren.
Interview en tekst: Leon Moonen
